Ο θρύλος της χαμένης Ατλαντίδας χάνεται στην αρχαιότητα। Αφορμή για τις συζητήσεις γύρω από τον χαμένο πολιτισμό δίνουν τα κείμενα που βρέθηκαν μέσα στα διασωθέντα κείμενα αρχαίων Ελλήνων ιστορικών με πρωτοστάτη τον Πλάτωνα (427-345 π।Χ.).
Από τότε που ο Πλάτωνας έγραψε τον Τίμαιο και τον Κριτία, την ανθρώπινη σκέψη την απασχολεί ο μύθος της Ατλαντίδας. Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Πλάτωνα, οι ιερείς ενός ναού στην αιγυπτιακή πόλη Σάϊδα διηγήθηκαν στο Σόλωνα ότι πέρα από τις Στήλες, στον Ατλαντικό Ωκεανό υπήρχε μια εκτεταμένη μεγαλόνησος ή ήπειρος, η Ατλαντίδα, "μεγαλύτερη από τη Λιβύη και την Ασία μαζί", οι κάτοικοι της οποίας 9000 χρόνια πριν από την εποχή του Σόλωνα επιχείρησαν να κατακτήσουν ολόκληρο τον κόσμο αλλά αποκρούστηκαν από τους τότε Aθηναίους. Η Ατλαντίδα τελικά καταποντίστηκε στα νερά του ωκεανού, που στο σημείο αυτό δεν είναι πια πλωτός.
Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας πολλοί γοητεύτηκαν από τις προοπτικές ανατροπής πολλών ιστορικών δεδομένων, που θα προκαλούσε η επαλήθευσή του μύθου της Ατλαντίδας, ενω άλλοι, απέρριψαν μια τέτοια εκδοχή και κράτησαν μόνο τον γοητευτικό μύθο. Ο επιφανέστερος μαθητής του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης, τον αντιμετωπίζει σα μύθο. "Όπως τη δημιούργησε έτσι και την κατέστρεψε", (ο Πλάτωνας την Ατλαντίδα), γράφει σχολιάζοντας το απότομο τέλος της σχετικής διήγησης στον Κριτία.
“Άκουσε λοιπόν Σωκράτη μια πολύ παράξενη παράδοση που όμως είναι εντελώς αληθινή, όπως τη διηγήθηκε κάποτε ο πιο σοφός από τους επτά σοφούς, ο Σόλωνας...”
Πλάτων “Τίμαιος”
Ήταν πράγματι μια παράξενη παράδοση, μια θαυμαστή ιστορία αυτή που άκουσε ο Σόλωνας από τους Αιγυπτίους ιερείς και την κατέγραψε ο Πλάτωνας στους πασίγνωστους πια διάλογους του “Τίμαιος” και “Κριτίας”. Μια ιστορία που παρά το ότι ο Πλάτωνας ισχυρίζεται ότι είναι εντελώς αληθινή συνεχίζει να παραμένει τυλιγμένη στη χρυσόσκονη του θρύλου και του μυστηρίου. Μια ιστορία για έναν θαυμαστό λαό της αρχαιότητας και μια εκπληκτική ήπειρο : τη θρυλική Ατλαντίδα που μεγαλούργησε για αιώνες ολόκληρους, γνώρισε την οργή του προστάτη της, Θεού Ποσειδώνα και καταποντίστηκε στα βάθη του ωκεανού…
(…) Αλλά ο Θεός των Θεών, ο Δίας που κυβερνά εύνομα, κατάλαβε ότι ένας ενάρετος λαός είχε ξεστρατίσει και θέλησε να τον τιμωρήσει για να σωφρονιστεί και να φρονιμέψει. Συγκάλεσε λοιπόν όλους τους Θεούς στα σεβάσμια ανάκτορα του, που επειδή βρίσκονται στο κέντρο του κόσμου τα βλέπουν όλα καθαρά και αφού συγκεντρώθηκαν όλοι τους είπε…”
Πλάτων “Κριτίας”
Ο μισοτελειωμένος διάλογος του Πλάτωνα, έδωσε μια ακόμα νότα “σασπένς” σ΄ αυτό το ιστορικό “θρίλερ” που έμελλε να αναβιώσει και να βρεθεί στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας και προσοχής κυρίως από τα 1882 και μετά.. Ήταν τότε που το μέλος του Αμερικανικου Κογκρέσου , ο Ιγνάτιος Ντόνελυ από τη Μινεσσότα έγραψε το “κλασικό” πια βιβλίο του “Ατλαντίδα, ο προκατακλυσμιαίος κόσμος”, με το οποίο προσπαθούσε να ερμηνεύσει το μεγάλο αυτό γρίφο, κάνοντας τους πρώτους συσχετισμούς με μια σειρά από στοιχεία και θέτοντας ουσιαστικά σε νέα βάση το μυστηριώδες ερώτημα :Υπήρξε η Ατλαντίδα ή την “γέννησε” απλώς η φαντασία του Πλάτωνα ; Και αν υπήρξε, πού βρίσκονται σήμερα τα “λείψανα” αυτού του μεγαλειώδους πολιτισμού ;
Πολλοί ήταν αυτοί που προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα. Αλλοτε με βάση την φαντασία, άλλοτε τα επιστημονικά δεδομένα, άλλοτε με ένα συνδιασμό και των δύο ή με την χρήση θεωριών που είχαν σαν σημείο αναφοράς το υπερφυσικό και την παραψυχολογία. Δεν στάθηκε όμως δυνατόν να βρεθεί μια κοινή συνιστώσα ειδικά όσον αφορά στον γεωγραφικό προσδιορισμό που θα έπρεπε να αναζητηθεί αυτή η μυστηριώδης ήπειρος (με δεδομένο φυσικά ότι η ήπειρος αυτή κάποτε υπήρξε και δεν ήταν απλώς ένα φανταστικό δημιούργημα, είτε του Πλάτωνα, είτε του Σόλωνα, είτε τέλος των Αιγύπτιων ιερέων που διηγήθηκαν τη θαυμαστή ιστορία της Ατλαντίδας στον Ελληνα Σοφό).
Η “ιστορία” που παραθέτει ο Πλάτωνας κάνει σαφέστατο λόγο για μια ήπειρο πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες, το γνωστό μας Γιβλαρτάρ, ένα στοιχείο που ώθησε τους περισσότερους ερευνητές να αναζητήσουν τα ίχνη της στον Ατλαντικό ωκεανό με τους περισσότερους “πόντους” σ΄αυτό το παιχνίδι συνεχόμενων αναπάντητων γρίφων να τους “κερδίζουν” οι Αζόρες και τα νησιά Μπίμινι στον Ατλαντικό ωκεανό, σε συνδιασμό πάντα με το ακόμα πιο περίπλοκο πάζλ του Τριγώνου των Βερμούδων.
Η γενική αυτή γεωγραφική τοποθέτηση κέρδισε ακόμα περισσότερο έδαφος όταν φάνηκε να επαληθεύονται οι “προφητείες” του γνωστού Εντγκαρ Καίης. Ο Καίης, ο οποίος “προφήτευε” διάφορα πράγματα πέφτοντας σε έκσταση, έδειχνε μια ιδιαίτερη προτίμηση στην Ατλαντίδα, κάνοντας μια ολόκληρη σειρά αναφορών (αναδρομικής μνήμης ;) στη χαμένη ήπειρο και τον πολιτισμό της. Σε μια από αυτές τις αναφορές έκανε λόγο για το ότι η Ατλαντίδα θα αρχίσει να έρχεται σταδιακά στο φώς στα νησιά Μπίμινι, στα 1968 ή 69. Οντως στα 1968 στο βυθό των νήσων Μπίμινι ανακαλύφθηκαν μια σειρά από ογκόλιθοι που έμοιαζαν ανθρώπινα δημιουργήματα Το γεγονός αυτό πυροδότησε μια ατέλειωτη σειρά φημων και θεωριών που δεν έχασαν ποτέ το ενδιαφέρον τους.
Μια δεύτερη γεωγραφική και χρονική παράλληλα τοποθέτηση της Ατλαντίδας και του πολιτισμού της βρίσκει την Κρήτη, τη Σαντορίνη και τον Μινωικό πολιτισμό στα δίκτυα του θρύλου της χαμένης ηπείρου. Η ανακάλυψη του οικισμού στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης και οι πρώτες ανασκαφές από τον Σπ. Μαρινάτο έδειξαν το δρόμο για τη νέα αυτή θεωρία που έμοιαζε πολύ πιο ρεαλιστική από τις υπόλοιπες. Γιατί δηλαδή ο Πλάτωνας , και πιθανότερα οι Αιγύπτιοι Ιερείς να μην έκαναν λάθος και να άντλησαν απλώς τα δεδομένα τους για τη “στήριξη” της ιστορίας από την καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, στα μακρινά χρόνια της προϊστορίας, μια έκρηξη που συγκρίθηκε στη μορφή (και όχι στην ένταση αφού η Αιγαιακή ήταν πολύ πιο έντονη) με την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα.
Ετσι πολύ απλά ο ανεπτυγμένος πολιτισμός των Ατλάντων δεν ήταν άλλος από τον Μινωικό εμπλουτισμένος με τα απαραίτητα φανταστικά στοιχεία. Η καταστροφή του η ηφαιστειακή έκρηξη και οι συνέπειες της, καθώς και η απουσία επισκέψεων από τους Μινωίτες και ειδήσεων από την πλούσια αυτή χώρα οδήγησε τους Αιγύπτιους να περιγράψουν στον Σόλωνα τον καταποντισμό της ηπείρου προσθέτοντας ένα μηδενικό στην χρονική τοποθέτηση των συμβάντων και κάνοντας λόγο για μια καταστροφή που συνέβη 10.000 χρόνια πριν αντί για το λογικότερο 1000.
Τα επιχειρήματα που στήριζαν αυτή τη θεωρία όπως φυσικά και ο απαραίτητος αντίλογος δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν. Και φυσικά δεν θα ήταν υπερβολή να πεί κανείς ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να “γεννιούνται” συνεχώς νέες θεωρίες έως αποδείξεως της ύπαρξης ή όχι της Ατλαντίδας…
Και φυσικά δεν πρέπει να λησμονούμε την Βιβλική ιστορία του κατακλυσμού και τις ανάλογες των διαφορων πολιτισμών της γής που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θεωρήθηκε ότι πηγάζουν από τον αρχέγονο κατακλυσμό της Ατλαντίδας και ότι στην ουσία αποτελούν μια μεταγενέστερη επιβίωση της ίδιας ιστορίας σε δεκάδες παραλλαγές.
Ποια ήταν λοιπόν αυτή η χώρα που καταποντίστηκε όταν οι Θεοί οργίστηκαν με την διαφθορά των κατοίκων της; Σύμφωνα με τις περιγραφές του Πλάτωνα η Ατλαντίδα ήταν μια ήπειρος μεγαλύτερη από την Ασία και την Λιβύη μαζί που είχε μια από τις πιο εντυπωσιακές πόλεις της αρχαιότητας για πρωτεύουσα της. Η μορφή της πρωτεύουσας της Ατλαντίδας μοιάζει περισσότερο με παραμύθι, εντυπωσιακό για την λαμπρότητα των κατασκευών της και γοητευτικό για τους θρύλους που το τυλίγουν. Το σημαντικότερο τμήμα της πόλης ήταν ένας μεγάλος λόφος στο κέντρο του οποίου υψωνόταν ο ναός του Ποσειδώνα. Ο ναός αυτός “φιλοξενούσε” ένα αριστουργηματικό έργο τέχνης, το χρυσό άγαλμα του Θεού της θάλασσας και προστάτη της Ατλαντίδας, πάνω σ΄ ένα άρμα που το οδηγούσαν έξι επίσης χρυσά φτερωτά άλογα. Ο ναός που χαρακτηριζόταν για τον πλούτο και τη διακόσμηση του ήταν παράλληλα και ένα σπουδαίο διοικητικό κέντρο, αφού σ΄ αυτόν συγκεντρωνόταν κάθε έξι χρόνια οι ηγεμόνες της Ατλαντίδας για να προσφέρουν θυσίες στον Ποσειδώνα. Παράλληλα έπαιρναν εκεί τις σημαντικές αποφάσεις για την διοίκηση της ηπείρου, αποφάσεις που καταγραφόταν σε χρυσές πλάκες και έμεναν στο ναό.
Στην πεδιάδα, γύρω από τον λόφο είχε κατασκευαστεί ένα περίπλοκο σύστημα καναλιών μήκους εννιά χιλιομέτρων το οποίο αναπτύσσονταν κυκλικά και επέτρεπε το πέρασμα πλοίων από την μια ζώνη στην άλλη, την ύδρευση της εύφορης πεδιάδας και φυσικά την επικοινωνία των κατοίκων από τη μια ζώνη στην άλλη με την χρήση διωρύγων.
Όσο για τα τεχνολογικά επιτεύγματα που υπήρχαν σε αυτή την ήπειρο οι αναφορές που έχουν καταγραφεί ανά τους αιώνες προκαλούν αν μη τι άλλο έκπληξη για το θαυμαστό επίπεδο τεχνογνωσίας. Οι αναφορές αυτές αλώστε σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την “ταυτότητα” της Ατλαντίδος οδήγησαν στη θεωρία ότι η ήπειρος αυτή ήταν ουσιαστικά ο αρχέγονος πολιτισμικός πυρήνας της ανθρωπότητας από τον οποίο διασώθηκαν χάρις τη διαφυγή των ιερέων της που είχαν διαισθανθεί τη καταστροφή, κάποια σημαντικά στοιχεία που διαμόρφωσαν αργότερα τους άλλους πολιτισμούς.
Ο Ντε Κάμπ (De Camp), στο βιβλίο του Χαμένες Ήπειροι, δίνει μια λίστα με 210 διαφορετικές θεωρίες και απόψεις που είχαν διατυπωθεί μέχρι το 1970 και η οποία δείχνει τα πλέον απροσδόκητα μέρη που έχουν προταθεί ως η πιθανή θέση της Ατλαντίδας. Στην λίστα αυτή, μεταξύ άλλων συναντάμε : Αμερική, Ανταρκτική, Βόρεια θάλασσα, Σουηδία, Βέλγιο, Ολλανδία, Αγγλία, Γαλλία, Πορτογαλία, Νότια Ισπανία, Βόρειο Μαρόκο, Τυνησία, Λιβύη, Σαχάρα, Νιγηρία, Αιθιοπία, Αραβία, Λίβανος, Ισραήλ, Ιράκ, Ιράν, Καύκασος, Κριμαία και Νότια Ρωσία, Σιβηρία, Δυτικές Ινδίες, Ινδικός Ωκεανός, Κεϋλάνη,... και φυσικά, τον Ατλαντικό Ωκεανό.
Οι πιο διαδεδομένες από τις θεωρίες αυτές είναι βέβαια εκείνες που, ακολουθώντας κυριολεκτικά το κείμενο του πλατωνικού Τίμαιου, την τοποθετούν ή στον Ατλαντικό Ωκεανό, όπου το νησί Μπίμινι θεωρείται ένα της κατάλοιπο, ή κάπου στην Αμερική (Μεξικό, Βενεζουέλα, Περού, Βραζιλία).
Μόνον ένας ερευνητής στις αρχές του αιώνα μας έκανε το πρωτοπόρο διάβημα να σκεφτεί την πιθανότητα ότι ο μύθος της Ατλαντίδα θα μπορούσε να βασίζεται σε κάποια ιστορικά γεγονότα που να εξελίχθηκαν στην Ελλάδα. Αυτός ήταν ο Σκωτσέζος Φρόστ (Κ.Τ. Frost) ο οποίος το 1909, σε άρθρο του στο περιοδικό The Times, ανακοίνωσε την θεωρία του ότι "ο πλατωνικός μύθος της Ατλαντίδας ήταν εν μέρει βασισμένος σε γεγονότα της Μινωικής ιστορίας ... του 1450 π.Χ." και ότι "η Μινωική Αυτοκρατορία, η λεηλασία της Κνωσού (από τους Αχαιούς), και τα κατορθώματα των Μυκηναΐων εισβολέων από θαλάσσης εφοδίασαν τον Πλάτωνα με τα ιστορικά γεγονότα που μπορούμε να διακρίνουμε στον μύθο του". Ανασκευαστής της θεωρίας αυτής του Φρόστ υπήρξε ο καθηγητής σεισμολόγος και φυσικομαθηματικός Άγγελος Γαλανόπουλος ο οποίος το 1960 ανακοίνωσε στα Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών ότι ή αιτία της καταστροφής της Κρήτης υπήρξε το ηφαίστειο της Σαντορίνης (το οποίο ο Φρόστ φαίνεται ότι αγνοούσε) και ότι η σημερινή Κρήτη και Σαντορίνη είναι υπολείμματα που αποτελούσαν μέρος της χαμένης Ατλαντίδας στα νότια της Σαντορίνης. Την θεωρία αυτή, που την ασπάστηκε και την παρουσίασε με πλούσιο υλικό και ο ερευνητής J.V. Luce, υποστήριξε και προσπάθησε να επιβεβαιώσει και ο καθηγητής-αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος ο οποίος όμως φαίνεται πως δεν πρόλαβε να δημοσιεύσει κάποιο δικό του σχετικό πόρισμα επί του θέματος προτού σκοτωθεί. Όμως ούτε τα λιγοστά και ασήμαντα ευρήματα που ανακάλυψε ο Ζακ Υβ Κουστώ με το βυθοσκάφος του στη θαλάσσια περιοχή νότια της Σαντορίνης, ούτε και οι εντυπωσιακές πέτρινες κατασκευές ("δρόμος", "τοίχος", "κολώνες" κλπ.) που έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία του Ατλαντικού Ωκεανού (Μπίμινι, Αζόρες, Καραϊβική) δεν έχουν λύσει το "μυστήριο". Απεναντίας, κάποιοι υποστηρίζουν ότι επιβεβαιώνουν την άποψη αποικισμού από την Ατλαντίδα μετά την καταστροφή της.
Κλείνοντας την σύντομη αυτή αναφορά στις θεωρίες περί Ατλαντίδας που νομίζουμε ότι είναι οι πιο σημαντικές, θα αναφέρουμε μία ακόμα, σχετικά πρόσφατη αλλά ενδεικτική της αποκλίσεως των θεωριών. Πρόκειται για την θεωρία του γεωλόγου – μεταλλειολόγου, Ε. Ζάνγκερ (Zangger) ο οποίος, έχοντας ασχοληθεί σοβαρά και επιστημονικά με το θέμα, στο βιβλίο του "Flood from Heaven" (Πλημμύρα από τον Ουρανό) (εκδόθηκε το 1992) προτείνει την Τρωάδα για την Ατλαντίδα και τα στενά των Δαρδανελλίων για τις "Πύλες του Ηρακλέους", και θεωρεί ότι ο Τρωικός Πόλεμος ήταν το πρότυπο επί του οποίου βασίστηκε ο Πλάτωνας για να γράψει τον "μύθο" του για το περίφημο αυτό νησί.
Η θεωρία αυτή, μας κάνει να αναρωτηθούμε το εξής: Αν μας επιτρέπεται να δεχτούμε ότι ο Πλάτωνας τροποποίησε πολλά από τα αρχικά δεδομένα στοιχεία του μύθου (όποιος κι' αν ήταν αυτός) για να συνθέσει την δική του έκδοση - διασκευή, πως γίνεται και η Πελοπόννησος -το τρίτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου- να έχει μείνει έξω από την σκακιέρα των υποψήφιων θέσεων της Ατλαντίδας; Πιστεύουμε ότι όχι μόνον ήλθε η ώρα η Πελοπόννησος να μπει στην σκακιέρα της υδρογείου παρέχοντας στην πολυσυζητημένη πλέον Ατλαντίδα τη σωστή της θέση και έτσι ο μύθος να βρει την λύση του εξεταζόμενος πλέον πιο πραγματιστικά, αλλά και ότι με το διάβημα αυτό ένα σωρό άλλα αινίγματα ξαφνικά βρίσκουν την λύση τους.
Έτσι στον χώρο αυτό επιχειρούμε την παρουσίαση μιας από τις (κατα την γνώμη μας) επικρατέστερες θεωρίες, καθώς και μερικών από τα προβλήματα και ερωτηματικά που αυτή η θεωρία επιλύει.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ- ΔΕΔΟΜΕΝΑ
ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ – ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Όπως ξέρουμε από το γνωστό εδάφιο του Τίμαιου (22.Α.4 – Β.5), ο Σόλων, επιχειρώντας να μυθολογήσει στους Αιγυπτίους ιερείς τα πλέον αρχαία μυθικά γεγονότα στην Ελλάδα ("τα αρχαιότατα"), αναφέρθηκε στα περί του Φορωνέως και της Νιόβης, και αμέσως μετά "συνέχισε να τους λέγει για τον μύθο του Δευκαλίωνα και της Πυρράς μετά τον κατακλυσμό ...". Το γεγονός αυτό υπονοεί ότι ο Σόλων γνώριζε και δεχόταν ως παλαιότερη κάποια ελληνική παράδοση κατά την οποία τα αναφερθέντα πρόσωπα έζησαν την ίδια εποχή. Αυτή την παράδοση φαίνεται μάλιστα πως επιχειρεί να διευκρινίσει-έχοντας πιθανότατα ως πηγή του τον Απολλόδωρο (Βιβλιοθήκη, Ι.7.2,ΙΙ.1.1)-και ένας από τους παλαιούς Σχολιαστές του Τίμαιου, ο οποίος γράφει: "Φορωνεύς Ιναχου και Μελιάς, Αργείων βασιλεύς. Νιόβη δε τούτου παις και Τηλοδίκης της Ξούθου. Δευκαλίον δε και Επιμηθεύς Προμηθέως και Κλυμένης. Πυρρά δε Επιμηθέως και Πανδώρας της υπό θεών πεπλασμένης" (-Σχόλ., εις Τίμαιον, 22.Α) και προσθέτει: "ότι κατά τους αυτούς χρόνους γενέσθαι φασί τον τε προς Θεσσαλίαν και τους εκείνη τόπους κατακλυσμόν και την εν Αιθιοπία υπό του Φαέθοντος εκπύρωσιν" (-ομοίως, 22.C).
Όμως, στο εδάφιο 112Α του Κριτία -το οποίο, κατά παράδοξο τρόπο, απουσιάζει από τη θέση του, με παρεμβολή αποσιωπητικών, στα περισσότερα βιβλία που γράφονται επί του θέματος και υποτίθεται ότι παρέχουν μετάφραση του αρχαίου κειμένου ο Πλάτωνας δηλώνει κατηγορηματικά ότι "η ακρόπολη των Αθηνών απογυμνώθηκε (δηλ., ξεπλύθηκε και έχασε το χώμα της) όπως είναι τώρα (δηλ., την εποχή του Πλάτωνα) μέσα σε μια και μόνον νύχτα λόγω της δράσεως της ασυνήθιστης βροχής αλλά και των αλλεπάλληλων σεισμών που συνέβησαν ταυτόχρονα κατά την διάρκεια του τρίτου προηγούμενου υπερβολικού ύδατος που συνέβη πριν από την καταστροφή της εποχής του Δευκαλίωνα". Είναι εμφανές ότι στο εδάφιο αυτό ο Πλάτωνας μιλά για έναν κατακλυσμό που έγινε πριν από εκείνον της εποχής του Δευκαλίωνα και ο οποίος, σύμφωνα με την προαναφερθείσα σειρά, δεν μπορεί να είναι άλλος από εκείνον της εποχής του Ωγύγη θεωρούμενος ως ο τρίτος από την εποχή του Πλάτωνα με πρώτο εκείνον της εποχής του Δάρδανου. Έτσι, από την διαπίστωση αυτή προέκυψαν το εξής ερώτημα και οι προεκτάσεις του:
(Ερώτ.1ο) Εάν η Ατλαντίδα και η Αθήνα καταστράφηκαν ταυτόχρονα (κατά τα λεγόμενα στον Τίμαιο) γιατί ο Πλάτωνας που γνώριζε καλά τις παραδόσεις και την μυθολογία άφησε την ευκαιρία που είχε εδώ όπως και τις προηγούμενες στην αρχή του Κριτία -να δηλώσει ότι η καταστροφή και των δύο έγινε την εποχή του Ωγύγη; Μήπως σημαίνει ότι δεν έγινε τότε; β) Είναι δυνατόν ο Σόλων να μην είχε ακούσει για τον κατακλυσμό του Ωγύγη πριν από εκείνον του Δευκαλίωνα; Εάν αυτό θεωρηθεί αδιανόητο, τότε γιατί δεν τον ανέφερε στους Αιγυπτίους ιερείς; γ) Άραγε, στα σχετικά εδάφια του Τίμαιου και του Κριτία έχουμε να κάνουμε – αν μη τι άλλο – με παράβλεψη ή σκοπιμότητα του Πλάτωνα;
Στα παραπάνω ερωτηματικά σύγχυση και επί πλέον ερωτήματα ήρθαν να προσθέσουν τα ακόλουθα αποσπάσματα που παρέχουν ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (Πατέρας της Εκκλησίας, 160-220 μ.Χ.) στο έργο του "Στρωματιές" (Στρωμ.) καθώς και ο Ευσέβιος (Επίσκοπος Καισαρείας της Παλαιστίνης, 265-340 μ.Χ.) στο έργο του "Ευαγγελική Προπαρασκευή" (Ε. Π.): "ην δε κατά την Ελλάδα κατά μεν Φορωνέα τον μετά Ίναχον ο επί Ωγύγου κατακλυσμός..." (Κλ. Αλεξ., Στρωμ., Βιβλ. Ι) "Κατά μεν γαρ Φορωνέα τον μετ' Ίναχον μνημονεύεται παρ' Αθηναίοις Ώγυγος, εφ' ου κατακλυσμός ο πρώτος" (Ευσέβ. Π.Ε., Χ.) "...από Ωγύγου του παρ' εκείνοις αυτόχθνος πιστευθέντος, εφ' ου γέγονεν ο μέγας και πρώτος εν τη Αττική κατακλυσμός, Φορωνέως Αργείων βασιλεύοντος, ως Ακουσίλαος ιστορεί, μέχρι..." (-ομοίως).
Με άλλα λόγια, στο κύριο ερώτημα που ήταν αν η Ατλαντίδα και η Αθήνα καταστράφηκαν από τον κατακλυσμό του Ωγύγη ή του Δευκαλίωνα, ήρθε και προστέθηκε ένα άλλο: το αν ο Φορωνέας ήταν σύγχρονος του Ωγύγη ή του Δευκαλίωνα.
Συνειδητοποιώντας ότι για άλλη μια φορά βρισκόμασε σε αδιέξοδο, αντιμέτωποι με μπερδεμένες παραδόσεις αποφασισαμε να εξετάσουμε το θέμα διαφορετικά: Επιλέξαμε τον Απολλόδωρο σαν αξιόπιστη πηγή και συλλέξαμε ότι αναφέρει με τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, στην συνέχεια τον συμπληρώσαμε με σχετικές πληροφορίες από άλλες πηγές αφήνοντας έξω (προσωρινά) τις ασυμφωνίες και διαφορές. Με τον τρόπο αυτό, από τις διάφορες πηγές συγκέντρωσαμε τις εξής βασικές πληροφορίες.
ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΣ (Βιβλιοθ.1.7.2 και ΙΙΙ.xiv.1): Τον κατακλυσμό τον προκάλεσε ο Δίας με δυνατές βροχές επιθυμώντας να εξαφανίσει το Χαλκούν Γένος. Από τις βροχές αυτές κατακλύστηκε το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας. Τότε ήταν που τα βουνά στην Θεσσαλία αποχωρίστηκαν και οτιδήποτε βρισκόταν έξω από τον Ισθμό της Κορίνθου και την Πελοπόννησο σκεπάστηκε από νερό. Από την καταστροφή αυτή γλίτωσε μόνον ο Δευκαλίωνας με την Πυρρά μέσα σε ειδικά προπαρασκευασμένο πλεούμενο (λάρνακα) και όσοι πρόλαβαν να καταφύγουν στα κοντινά ψηλά βουνά. Ο κατακλυσμός έγινε την εποχή Κραναού ο οποίος ήταν αυτόχθων και διαδέχθηκε τον Κέκρωπα στην βασιλεία της Αττικής. Την εποχή του Κέκρωπα (του προκάτοχου του Κραναού) οι θεοί είχαν αποφασίσει να μοιραστούν μεταξύ τους τις πόλεις των ανθρώπων στις οποίες θα τους λάτρευαν. Τότε ήταν που ο Ποσειδώνας ήρθε σε διαμάχη με την θεά Αθηνά για την κατοχή της Αθήνας και επειδή ο Κέκρωψ (ο μοναδικός δικαστής της διαμάχης κατ' επιλογήν των υπολοίπων θεών) απεφάσισε υπέρ της Αθήνας, θυμωμένος ο Ποσειδών πλημμύρησε όλη την Αττική και το Θριάσιο Πεδίο της Ελευσίνας.
ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ (ΙΙ.22.Α): Ο Ποσειδών είχε διαμάχη με την Ήρα για την κατοχή του Αργους και επειδή ο Ίναχος και οι συνδικάσαντες αποφάσισαν υπέρ της Ήρας ο Ποσειδώνας πλημμύρισε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας
ΝΟΝΝΟΣ (Διονυσιακά, 3) Κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα η επιφάνεια του κύκλου της γης ("άντυγα κυκλάδος...γαίης") καλύφθηκε από την λυσσαλέα πλημμύρα ("χεύματι λυσσήεντι") καταχιονισμένου νερού ("δύσνιφον ύδωρ").
Με τα παραπάνω εδάφια παρουσιάστηκαν τα απαραίτητα στοιχεία ή ζητούμενα στα οποία στηρίζεται η θεωρία αυτή και τα οποία αντικαθιστούν τα ανάλογα δεδομένα του εν λόγω μύθου. Αυτά είναι: 1) Ο Ισθμός της Κορίνθου και η Πελοπόννησος, 2) Η κάλυψη της Πελοποννήσου από νερά που έστειλε ο Ποσειδώνας, και 3) Οι λόγοι και τα αίτια του Πολέμου μεταξύ Ατλάντων και Αθηναίων. Προτού όμως περάσουμε σ' αυτά, πρέπει να αναφερθούμε στη διαπίστωση ασυμφωνίας του Πλάτωνα με την Παράδοση για δεύτερη φορά, και που ενίσχυσε την υποψία, ότι ο Πλάτωνας κάτι προσπαθεί να κρύψει ή να αποφύγει. Διότι πως αλλιώς μπορεί να εξηγήσει κανείς το ότι ενώ από την μια γράφει ότι "Κάποτε, όταν οι θεοί διαμοίραζαν μεταξύ τους όλη την Γη κατά τόπους με κλήρους και όχι με διαμάχη (Κριτίας, 109Β.1-2)...στον Ποσειδώνα κληρώθηκε το νησί της Ατλαντίδας (ομοίως, 113C.2-4), από την άλλη δέχεται ότι για την διεκδίκηση της Αθήνας υπήρξε διαμάχη μεταξύ Ποσειδώνα και Αθηνάς (βλ. Μενέξενος, 237C, D και Πολιτικός, 271 κ.ε); Ας εξετάσουμε τώρα κάπως αναλυτικά, τα ζητούμενα:
ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 1°
ΣΤΟΙΧΕΙΟ 1° (Μέγεθος & Γεωγραφική θέση):
Η Πελοπόννησος, θεωρούμενη ήδη πολύ πριν της εποχής του Πλάτωνα ως νησί ("νήσος του Πέλοπος"), αν και δεν είναι το μεγαλύτερο της Μεσογείου (πρώτη η Σικελία και δεύτερη η Σαρδηνία), θα μπορούσε όμως κάλλιστα να χαρακτηριστεί τεράστιο νησί, ιδίως δε από τους Αιγυπτίους οι οποίοι ούτε εμπειρία με κάτι ανάλογο είχαν αλλά ούτε καν συμπάθεια με την θάλασσα. Έχοντας λοιπόν κατά νου υποψίες ως προς την κυριολεκτική αποδοχή του κειμένου του Τίμαιου και του Κριτία, στο μέγεθος της Ατλαντίδας διέκρινουμε το πρώτο τέχνασμα του Πλάτωνα να αποπροσανατολίσει τους αναγνώστες του από την ακριβή γεωγραφική της θέση. Δηλαδή, την μετατροπή μιας προτάσεως όπως "η δε νήσος άμα Λιβύης και Ασίας ίσον [ενν. διάστημα] απέχειν" (που είναι μια αρκετά εύστοχη, από πλευράς Αιγύπτου, αναφορά στην Πελοπόννησο), στην γνωστή πρόταση "η δε νήσος άμα Λιβύης ην και Ασίας μείζων" (Τίμαιος, 24Ε) με τα γνωστά μέχρι τώρα μάταια αποτελέσματα. Με άλλα λόγια, μετατρέποντας την απόσταση σε μέγεθος ο Πλάτωνας κατάφερε να κλειδώσει μία φορά την Ατλαντίδα στον χώρο του μυστηρίου.
ΣΤΟΙΧΕΙΟ 2° (Οι Στήλες):
Το δεύτερο κλείδωμα το κατάφερε με ένα πιο εύκολο τέχνασμα, που απεδείχθηκε το πιο πειστικό. Απλώς και μόνο αρκούσε η αντικατάσταση των Πυλών Πελοποννήσου που ήταν ένα άλλο όνομα των Στηλών που υπήρχαν στον Ισθμό της Κορίνθου και σηματοδοτούσαν τα όρια μεταξύ Αττικής και Πελοποννήσου (κατά Ξενοφώντα, κ. α) με τις Στήλες Ηρακλέως ("Ηρακλέους στήλας" Τίμαιος, 24Ε), ένα άλλο όνομα για τις Πύλες Γαδειρίδες (που λέει ο Στράβων) στα Στενά του Γιβραλτάρ.
ΣΤΟΙΧΕΙΟ 3ο (Τα "νησιά", ο "πόντος" και η "ήπειρος"):
Τώρα λοιπόν καταλαβαίνουμε ότι αναφέροντας τα "νησιά" εκείνα στα οποία ήταν δυνατόν για τους ταξιδεύοντες της εποχής εκείνης να περάσουν από το νησί της Ατλαντίδας, και από αυτά στην απέναντι ήπειρο η οποία συνορεύει με εκείνη την θάλασσα που κυριολεκτικά είναι ωκεανός, ο Πλάτων δεν μπορεί παρά να υπονοούσε τις Κυκλάδες, το Αιγαίο Πέλαγος, και καμία άλλη ήπειρο εκτός από την τεράστια ήπειρο της Ασίας. Και έτσι συναντήσαμε το επόμενο μεγαλοφυές τέχνασμα αποπροσανατολισμού της θέσης της Ατλαντίδας / Πελοποννήσου με το οποίο ο Πλάτωνας στην κυριολεξία προτείνει να δούμε μια νέα, *Μεσόγειο Ήπειρο, αποτελούμενη (όταν δεν υπολογιστούν ο Νείλος και ο Τάναϊς που τις οριοθετούν) από τις τρεις αποδεκτές ως ηπείρους την εποχή του (Ευρώπη, Ασία, Λιβύη (=Αφρική)), κλειδώνοντας έτσι για μια τρίτη φορά και με επιτυχία το μυστικό του πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια.
ΣΤΟΙΧΕΙΟ 4ο (Η Ταυτότητα των Ατλάντων):
Πάντως, είτε ο μύθος της Ατλαντίδας δημιούργησε προβλήματα είτε όχι ο Πλάτωνας δεν μπορεί να κατηγορηθεί διότι μας άφησε το "κλειδί" κρεμασμένο στην πόρτα του "μυστηρίου" με το να ονομάσει τους Τιτάνες "Άτλαντες". Και αφού η Μυθολογία και η Παράδοση συσχετίζει τον Άτλαντα -ο οποίος ήταν ένας από τους Τιτάνες– ιδιαίτερα με την Πελοπόννησο (όσον αφορά την Ελλάδα), οπου υπάρχει και το μοναδικό μέρος με το όνομα "Τιτάνη", και επίσης λέγεται ότι υπήρχε και κάποιο όρος με το όνομα "Άτλας", ήταν δικό μας λάθος να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι ο Πλάτωνας γνώριζε πολύ καλά τις διάφορες παραδόσεις και να αναζητούμε την Ατλαντίδα -το νησί των Πελασγών Τιτάνων– οπουδήποτε αλλού εκτός από εκεί που έπρεπε.
ΣΤΟΙΧΕΙΟ 5ο ("λιμήν" & "πέλαγος"):
"Τάδε μεν γαρ, όσα εντός του στόματος ου λέγομεν, φαίνεται λιμήν στενόν τίνα έχων είσπλουν" (Τίμαιος, 25.Α.) = "Διότι τούτα (τα μέρη) όσα (βρίσκονται) εντός του στομίου περί του οποίου μιλάμε, φαίνονται σαν λιμάνι με κάποια στενή είσοδο". Η λέξη "κλειδί" στο εδάφιο τούτο είναι "πέλαγος", και είναι αυτή με την οποία ο Πλάτωνας καταφέρνει το πέμπτο και τελευταίο γεωγραφικό κλείδωμα του μυστικού της Ατλαντίδας του, αφού, αν αποδοθεί στον Ατλαντικό Ωκεανό -όπως μέχρι τώρα αδιακρίτως έχει γίνει- τον οποίο όμως ο Πλάτωνας αποκαλεί "αληθινόν...πόντον", δημιουργεί εμφανή αντίφαση. Άρα, το Ατλαντικόν πέλαγος που αναφέρει το κείμενο (Τίμαιος, 24. Ε) δεν μπορεί να είναι άλλο από το Μυρτώον Πέλαγος, που πήρε το όνομα αυτό εις μνήμη του ηνίοχου του Πέλοπος, Μυρτίλο. Με σημείο αναφοράς λοιπόν τον Ισθμό της Κορίνθου -που αντικαθιστά τις "Ηρακλέους στήλας"- γράφοντας ο Πλάτων περί της κατακτητικής δύναμης των Ατλάντων "έξωθεν ορμηθείσαν εκ του Ατλαντικού Πελάγους", δεν μπορεί να εννοεί άλλο τίποτα από το έξωθεν ορμηθείσαν εκ του Μυρτώου πελάγους, και απολύτως ορθά βέβαια, αφού η Ατλαντίδα για την οποία μιλάει δεν ήταν άλλη από την Πελοπόννησο. Κατά συνέπεια, στα "μέρη" τα όσα βρίσκονται "εντός του στόματος" τα οποία "φαίνεται" σαν να σχηματίζουν "λιμήν στενόν τίνα έχων είσπλουν", μπορούμε να δούμε τα παράλια μέρη της βόρειας Πελοποννήσου και της νότιας Στερεάς Ελλάδος που περιβρέχονται από τον Κορινθιακό Κόλπο με στόμιο εισόδου το σημερινό Ρίο – Αντίριο και το οποίο ο Πλάτωνας ονομάζει "λιμήν". Με αυτή δε την ταύτιση, ολοκληρώνεται η αντικατάσταση του πρώτου ζητούμενου που απαιτείται για την γεωγραφική ταύτιση Ατλαντίδας / Πελοποννήσου. Υπάρχουν βέβαια και τα τοπογραφικά στοιχεία που συμπληρώνουν την ταύτιση αυτή, αλλά αποτελούν θέμα άλλης, πιο αναλυτικής, μελέτης.
Έτσι περνάμε στο δεύτερο ζητούμενο που είναι οι λόγοι δημιουργίας του μύθου...
ΛΟΓΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ
ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΓΕΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ "ΜΥΘΟΥ" ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εξ ανάγκης δημιουργία του μύθου τούτου γίνονται αντιληπτοί όταν δούμε ότι έχουν άμεση σχέση με τους στόχους που επιδίωκε ο Πλάτωνας γράφοντας τον Τίμαιο και τον Κριτία του αλλά και με την πολιτική κατάσταση της εποχής του. Ας τους δούμε κάπως αναλυτικά.
Στόχοι του "Τίμαιου" & του "Κριτία" : Όπως μας λένε οι ειδικοί που ασχολούνται με τα έργα του Πλάτωνα, ο Τίμαιος γράφτηκε μετά την Πολιτεία και πριν τον Κριτία. Ο σκοπός του Τίμαιου, μας λένε, ήταν να παρουσιάσει "μια περίληψη της τρέχουσας (5ου και 4ου αιώνα π.Χ.) γνώση των φυσικών επιστημων προερχόμενη από διάφορες πηγές και δεν στηρίζεται στις ιδέες και παρατηρήσεις του Πλάτωνα. Η Ατλαντίδα απλώς εμφανίζεται στην εισαγωγή του βιβλίου με έναν δευτερεύοντα ρόλο ως ένας σύνδεσμος μεταξύ του προηγούμενου τόμου (Πολιτεία) και του επόμενου (Κριτίας)" (βλ. Ζάνγκερ, 1992. σσ. 54-5). Στον δε Κριτία, ο Πλάτωνας σκόπευε να περιγράψει "τα θρυλικά κατορθώματα των προϊστορικών προγόνων των Ελλήνων" (-αυτόθι, σ. 54), μεταξύ των οποίων βέβαια -αν όχι πρώτα απ' όλα- των Πελοποννήσιων, εφ' όσον οι Αρκάδες θεωρήθηκαν ομόφωνα από την Μυθολογία και την Παράδοση ως οι αρχαιότεροι από αυτούς, και τις οποίες ο Πλάτωνας δεν κρύβει ότι γνώριζε καλά πως να χρησιμοποιεί για τους δικούς του ηθικοπλαστικούς λόγους.
Η Πολιτική κατάσταση της εποχής του Πλάτωνα: Ο Πλάτωνας γεννήθηκε το 427 και πέθανε το 347 στην Αθήνα. Τέσσερα χρόνια πριν γεννηθεί (το 431) είχε αρχίσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος μεταξύ των δημοκρατικών Αθηναίων και των αριστοκρατικών Σπαρτιατών μετά των συμμάχων αμφοτέρων, ο οποίος κράτησε 27 ολόκληρα χρόνια (431-404). Άρα, ο Πλάτωνας, που πέθανε σε ηλικία 80 ετών, έζησε 57 χρόνια μετά την λήξη του Πελοποννησιακού Πόλεμου, αλλά 20 νεανικά χρόνια κατά την διάρκεια του. Ετσι μέσα στις μνήμες των πρώτων 20 και την ατμόσφαιρα των μετέπειτα 57 αυτών χρόνων, όπου οι πληγές και τα μίση που πρόσφατα άφησε πίσω του αυτός ο άνευ προηγουμένου καταστροφικός πόλεμος για όλη την Ελλάδα, κανένας πολίτης, τουλάχιστον των Αθηνών, ακόμα και ένας ηληκιωμένος πλέον φιλόσοφος, δεν θα τολμούσε να αναφερθεί ξεκάθαρα στο θρυλικό παρελθόν της Πελοποννήσου χωρίς να έχει επίγνωση ότι έτσι έβαζε την ίδια του την ζωή σε πολύ σοβαρό κίνδυνο. Ο Πλάτωνας όμως, ο οποίος ήθελε να υπενθυμίσει στους συγχρόνους του ότι τα ζοφερά Τάρταρα (που είχε διαβάσει στον Ησίοδο) ήταν το τελικό αποτέλεσμα του ιμπεριαλισμού ή πλουτο-παραγωγικού επεκτατισμού των τρομερών "Τιτάνων" της Πελοποννήσου, που έβλεπε να επαναλαμβάνεται στην ιστορία της εποχής του, πως αλλιώς μπορούσε να το κάνει αυτό χωρίς να ανοίξει, εκτός των φρέσκων, και άλλες παλιές, πολύ βαθιές πληγές.; Είναι εμφανές νομίζω, ότι ο λόγος επιλογής του ονόματος "Ατλαντίδα" ως υποκατάστατο του "Πελοπόννησος" ήταν σωστός, έξυπνος και αναπόφευκτος. Εάν μάλιστα δεν παραβλέψουμε το γεγονός ότι η πολιτική κατάσταση των Αθηνών κατά την οποία ο Πλάτωνας -που είναι ήδη στα τελευταία χρόνια της ζωής του όταν γράφει τον Τίμαιο και ιδίως τον Κριτία– είναι εκείνη που ανάγκασε τον μεγάλο διδάσκαλο του, Σωκράτη να πιει το "κώνειων", και τον μέγιστο των μαθητών του Αριστοτέλη, να εγκαταλείψει την Αθήνα για να γλιτώσει την πολιτεία της από το να διαπράξει δεύτερο παρόμοιο έγκλημα κατά των φιλοσοφούντων, τότε, χωρίς αμφιβολία, ο μέγας φιλόσοφος είχε όλους τους λόγους για τα τεχνάσματα που χρησιμοποίησε ώστε να μας μεταφέρει τα ηθικά μηνύματα του μέσα από έναν μύθο, που είτε το ήθελε είτε όχι, απασχόλησε την ανθρωπότητα όσο κανένας άλλος...
Φτάσαμε λοιπόν μέχρι εδώ έχοντας εξασφαλίσει απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα που μπορούν να σηκώσουν το βάρος της νέας περί Ατλαντίδας θεωρίας. Υπάρχουν όμως και αρκετά δευτερεύοντα ζητήματα που απαιτείται κι' αυτά να απαντηθούν, όπως η εξαφάνιση της Ατλαντίδας...
Ευνόητο είναι να τεθεί το ερώτημα: Πώς γίνεται η Πελοπόννησος να είναι η Ατλαντίδα εφόσον η ίδια η Πελοπόννησος δεν βυθίστηκε; Το πρόβλημα αυτό λύνεται μόνον όταν δεχθούμε την άποψη ότι ο Πλάτωνας "εξαφάνισε" την Πελοπόννησο κάτω από το όνομα Ατλαντίδα. Έτσι δικαιολογείται και το ότι ενώ μεν γράφει πως "η...Ατλαντίς νήσος κατά της θαλάττης δύσα ηφανίσθη" ("η...Ατλαντίς νήσος καταδυόμενη στην θάλασσα εξαφανίστηκε"), δεν χρησιμοποιεί κάποια λέξη για να προσδιορίσει ότι η εξαφάνιση αυτή έγινε για πάντα (π.χ. άπαξ, ή δια παντός)...
Και η ίδια η λέξη θάλασσα χρησιμοποιείται ευρέως μεταφορικά και στις μέρες μας (βλ. πνίγομαι στη δουλειά, λαοθάλασσα, διαστημόπλοιο κτλ). Έτσι είναι εύκολο να οδηγηθούμε και στο λογικοφανές συμπέρασμα ότι η καταστροφή από την θάλασσα ίσως να χρησιμοποιείται μεταφορικά για να αποδώσει την καταστροφή του πολέμου που τα σαρώνει όλα, πηγαίνοντας τους πολιτισμούς χρόνια πίσω, αφαιρώντας την ζωή στους νέους, σβύνοντας την πολιτιστικοοικονομική εξέλιξη χρόνων ή και αιώνων. Μια τέτοια παρομοίωση ίσως είναι και η καταλληλότερη για να παρομοιώσει την καταστροφή του πολέμου που στο πέρασμα του αφήνει ερείπια, σβήνοντας τέχνες, επιστήμες, πολιτισμούς. Πόσο μάλλον ένας πόλεμος που κράτησε 27 ολόκληρα χρόνια ανάμεσα σε δυο τόσο ανεπτυγμένους για την εποχή τους Ελληνικούς πολιτισμούς.
Το γεγονός αυτό (καταποντισμός), αφήνει περιθώρια για την άποψη ότι ο Πλάτωνας, στην κυριολεξία, δεν μιλάει για άπαξ και δια παντός βύθιση της νήσου στον βυθό της θάλασσας (ή του ωκεανού, για όσους υποστηρίζουν την μέχρι τώρα πιο διαδεδομένη άποψη), αλλά για την προσωρινή κάλυψη της από τα νερά της θάλασσας και μόνο για κάποιο χρονικό διάστημα θέλοντας να μας μεταφέρει το μέγεθος της καταστροφής. Αυτό μάλιστα επιβεβαιώνεται και από τον Παυσανία (11.22.4) ο οποίος μας λέει (όπως ήδη έχουμε δει) ότι αφότου ο Ποσειδώνας πλημμύρισε το περισσότερο μέρος της χώρας (δηλαδή της Αργολίδας) -επειδή κατά την διαμάχη του με την Ήρα για την κατοχή του Αργούς ο Ίναχος και οι συνδικάσαντες απεφάσισαν υπέρ της Ήρας- η Ήρα κατάφερε την συμφωνία με τον Ποσειδώνα να αποσύρει (ο Ποσειδών) τα νερά της θάλασσας ("εύρε το απελθείν την θάλασσαν"). Και εκεί, συμπληρώνει ο Παυσανίας, που το "κύμα ανεχώρησεν", οι Αργείοι έκτισαν ναό στον προσκλύστιο Ποσειδώνα. Στην φράση λοιπόν προσκλύστιο κύμα, δηλαδή ορμητικό κύμα, νομίζω ότι συναντάμε τον απόηχο ενός (τουλάχιστον) σεισμικού κύματος όπου είναι σημαντικό να μελετήσουμε το μέγεθος της καταστροφής...
ΑΠΟΚΑΘΙΣΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
Εφόσον έχουμε ήδη ταυτίσει τους Άτλαντες με τους Τιτάνες, δεν θα πρέπει να μας ξαφνιάσει η δυνατότητα ότι ο τρομερός και μακροχρόνιος πόλεμος των Ατλάντων (Πελοποννήσου) με τους Αθηναίους (Αττικής) βρίσκει το μυθιστορικό αντίκρισμα του στην πασίγνωστη και επική Τιτανομαχία.
Το Καταστροφικό Σκηνικό Της Τιτανομαχίας: Έτσι, ο τρομερός απόηχος από το ποδοκρότημα, τον αλαλαγμό και το βροντοχτύπημα ("ποδών τ' αιπεία ιωή ασπέτου ιωχμοίο.,.τε κρατεράων") που έκαναν πέφτοντας οι μέχρι των ήλιο φθάνουσαι πέτρες ("ρολάων"..."πέτρας ηλιβάτους") που ο Ησίοδος αναφέρει στην θεογονία του ότι οι αντίπαλοι εκσφενδόνιζαν σαν βέλη ο ένας προς τον άλλον κατά την διάρκεια της μάχης ("ως σρ επ' αλλήλοις ιέσαν βέλεα στονόεντα"), όλα αυτά, φαίνεται πως χωρίς υπερβολή, αναφέρονται σε καποιο άλλο περίεργο (ή εξωκοσμικό) φαινόμενο εκτός από το φυσικό επακόλουθο μιας έκρηξης κάποιου μεγάλου ηφαιστείου, που προκλήθηκε και πάλι από τον εννοσίγαιο Ποσειδώνα. Η έκρηξη δε του ηφαιστείου αυτού, κατά τον Ησίοδο, ήταν τόσο βαθιά, βαρεία, και τρομερή, που η βοή του έφτανε τα ζοφερά βάθη του Τάρταρου ("ένοσις δ' ίκανε βαρεία Τάρταρον ηερόεντα") (-Θεογονία, 681-2). Το μέγεθος του εξάλλου, καταφαίνεται και από το ότι "έβραζε η γης ολάκερη και του Ωκεανού τα ρέματα" καθώς και "η θάλασσα η άκαρπη" ("Έζεε χθων πάσα και Ωκεανοίο ρέεθρα παντός τ' ατρύγετος") (-αυτ., 695-6). Κι' αυτό επίσης, δεν μπορεί να αναφέρεται σε άλλο τίποτα παρά την ξεχειλισμένη λάβα ενός (τουλάχιστον) ηφαιστείου που έφθασε μέχρι μέσα στη θάλασσα καταστρέφοντας, φυσικά, και τον τρύγο της. Υπάρχει όμως και κάποιο άλλο παράλληλο γεγονός, πιο βαρυσήμαντο ακόμα, που θα μπορούσε να μοιραστεί τους λόγους που έβραζε όλη η γη, Ωκεανός και θάλασσα:
Η Εκπύρωσις Του Φαέθοντος: Η εκπύρωσις αυτή, όπως λέει ο σχολιαστής του Τίμαιου, έγινε την ίδια περίοδο με τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, δηλαδή, την εποχή για την οποία μιλάμε.
Ας δούμε πως εξηγεί τον μύθο του Φαέθοντος ο Πλάτωνας -χρησιμοποιώντας το σκηνικό ενός αιγυπτίου ιερέα να τον σχολιάζει (υποτίθεται) στον Σόλωνα: "το γαρ ουν και παρ' υμίν λεγόμενον, ως ποτέ Φαέθων Ηλίου παις το του πατρός άρμα ζεύξας δια το μη δυνατός κατά την του πατρός οδόν ελαύνην τα τ' επί γης ξυνέκαυσεν και αυτός κεραυνωθείς διεφθάρη, τούτο μύθου μεν σχήμα έχον λέγεται, το δε αληθές εστί των περί γην και κατ' ουρανόν ιόντων παράλλαξις και δια μακρών χρόνων γιγνομένη των επί γης πυρί πολλώ φθορά" (-Τίμαιος, 22.C-D). (Μετάφραση): "Όσο για την παράδοση που λέγεται στην χώρα σας, ότι δηλαδή κάποτε ο Φαέθωνας, ο γιος του Ήλιου, αφού έζεξε το άρμα του πατέρα του, επειδή δεν είχε την ικανότητα να ακολουθήσει τον ίδιο με τον πατέρα του δρόμο, και τα επί γης πυρπόλησε και αυτός κτυπηθείς από κεραυνόν εφονεύθει, δεν είναι άλλο τίποτα από την παράλλαξη των πέριξ της γης περιστρεφόμενων ουράνιων σωμάτων όσων βρίσκονται επί της γης".
Το συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς από τον μύθο του Φαέθοντος όπως μας τον εξηγεί ο Πλάτων ας μέσω του αιγυπτίου ιερέα, είναι ότι αναφέρεται στο φαινόμενο ενός διάπυρου κομήτη αποσπασμένου -λόγω αποκλίσεως- από την τροχιά του κοντά στον ήλιο (πατέρα του) ο οποίος, μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα της γης κατά την συγκυρία των καταρρακτωδών βροχών, κεραυνών και αστροπελεκιών, υφίσταται τήξη της μάζας του από την υγρή και ψυχρή ατμόσφαιρα και πλήξη από κάποιο κεραυνό με αποτέλεσμα τον τεμαχισμό του και τα κομμάτια του πέφτουν σε διαφορετικά σημεία της γης. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η "εν Αιθιοπία υπό του Φαέθοντος εκπύρωσις" (κατά τον σχολιαστή του Τίμαιου) και η παράδοση ότι έπεσε στα νερά του ποταμού Ηριδανού, που κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι ο σημερινός Πάδος της Ιταλίας ενώ κάλλιστα θα μπορούσε να είναι ή και εκείνος της Αττικής που αναφέρει ο Πλάτωνας (Κριτίας, 112.Α). Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη ότι ο Δίας, όπως κατέβαινε από τον ουρανό και τον Όλυμπο για να λάβει μέρος στην μάχη κατά των Τιτάνων, έριχνε με το στιβαρό του χέρι αλλεπάλληλες αστραπές, βροντές και κεραυνούς, διασκορπίζοντας ολόγυρα την ιερή φλόγα που κατάκαιγε όλα τα δάση παντού γύρω από την γη ("αμφί...γαία"), όχι μόνον μπορούμε να αντιληφθούμε την σφαιρικότητα της καταστροφής, αλλά και να μην αμφιβάλλουμε για το ενδεχόμενο ότι κάποιος από τους κεραυνούς του Δία είναι εκείνος που με το πλήγμα του κατέστρεψε ("κεραυνωθείς...διεφθάρη") τον γιο του Ήλιου, τον Φαέθοντα διάπυρο κομήτη. (ίσως αυτά φαίνονται ήδη αρκετά για μία πρώτη επαφή με το σκηνικό της καταστροφής της Ατλαντίδας).
Όσον αφορά τώρα τα δέκα χρόνια που μεσολάβησαν πριν την καταστροφή τούτη, τα συναντάμε στο κείμενο του πλατωνικού Τίμαιου ως "υστερώ δε χρόνω" (§. 25.D) που μεσολάβησε μέχρι την στιγμή που δια "σεισμών εξαίσιων και κατακλυσμών γενομένων" συντελέστηκε η καταστροφή (αλλά όχι εξαφάνιση, όπως είδαμε) της Ατλαντίδας, και η καταβύθιση στην γη – δηλαδή σε κάποιο χάσμα που προκάλεσε ένας ή περισσότεροι από τους σεισμούς - όλου του μάχιμου έμψυχου δυναμικού των Αθηναίων ("τότε παρ' υμίν μάχιμον παν αθρόον έδυ κατά γης") εντός ενός τρομερού ημερονυκτίου ("μιας ημέρας και νυκτός χαλεπής επελθούσης").
Εδώ είναι καλό να κάνουμε μια περιγραφή μερικών χαρακτηριστικών δραματικών γεγονότων της Τιτανομαχίας, που σύμφωνα με την θεωρία που αναλύουμε συνδέονται με την καταστροφή της Ατλαντίδας, Και γεννάται το εύλογο ερώτημα.: Έστω ότι τα πράγματα έγιναν έτσι. Τι λόγους τελικά μπορεί να είχε ο Πλάτωνας ώστε να μπει στον κόπο να καλύψει την Πελοπόννησο κάτω από την Ατλαντίδα ; Μερικά επι' μέρους ζητήματα ίσως δίνουν την απάντηση στο ερώτημα αυτό...
Στο γνωστό βιβλίο του "Οι Άτλαντες και όχι οι θεοί", ο ερευνητής και συγγραφέας κ. Βασ. θ. Πάσχος που επί μακρόν έχει ασχοληθεί με το θέμα της Ατλαντίδας, μας δίνει τις εξής πληροφορίες σχετικά με δύο αρχαίους συγγραφείς, που λέγεται ότι επισκέφθηκαν την Αίγυπτο για να επιβεβαιώσουν τα περί Ατλαντίδας (λεγόμενα του Πλάτωνα).
"Ο Πρόκλος", γράφει ο κ. Πάσχος, "ισχυρίζεται ...ότι οι ιερείς της Νηίθ [=Αθηνάς, στην Σάϊδα] ... του έδειξαν αρχαιότατες στήλες με ιερογλυφικές επιγραφές και του ερμήνευσαν ότι αυτές είναι αφηγήσεις για την Ατλαντίδα. Του επιβεβαίωσαν τις τεράστιες και παγκόσμιες θεομηνίες που συνέβησαν πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες. Κατά την τελευταία θεομηνία, όταν καταποντίστηκε η Ατλαντίδα, η Αττική και άλλες περιοχές της Ελλάδας συγκλονίστηκαν από σεισμούς. Μερικά παράλια κατακλύστηκαν από τη θάλασσα και έγιναν καταστροφές". Στην συνέχεια, ο κ. Πάσχος -που είναι άξιον απορίας πώς μετά τις τόσες πληροφορίες στην κατοχή του, που οδηγούν στην Πελοπόννησο, καταλήγει ότι η Ατλαντίδα βρισκόταν στον Ατλαντικό ωκεανό..."- γράφει ότι ο Κράντωρ, "που διετέλεσε Διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης, υποστηρίζει με πείσμα ότι η ύπαρξη της Ατλαντίδας είναι ιστορικό γεγονός. Και ισχυρίζεται πως είδε τις πινακίδες όπου ήταν χαραγμένη η ιστορία για την Ατλαντίδα". Οι πληροφορίες αυτές δημιουργούν ερωτήματα όπως.
Εάν πράγματι υπήρξε ποτέ ένα τέτοιων τεράστιων διαστάσεων νησί που ο Πλάτωνας ορίζει με το όνομα "Ατλαντίδα" και περί του οποίου οι αιγύπτιοι ιερείς υποτίθεται ότι γνώριζαν και ανέφεραν τόσες λεπτομέρειες στον Σόλωνα.
Πως εξηγείται το ότι σχεδόν 200 χρόνια αργότερα, οι ιερείς, με τους οποίους μίλησε ο Ηρόδοτος στο ναό του Ηφαίστου στην Μέμφιδα, δεν του ανέφεραν τίποτα σχετικό;
Είναι δυνατόν ο ακάματος αυτός εθνογράφος, λαογράφος και ιστοριοδίφης, που ήδη πριν από τον Πλάτωνα, γνώριζε ότι "η έξω των ["Ηρακλέων"] στηλέων θάλασσα" ονομαζόταν ('καλεσμένη") "Ατλαντίδα", καθώς και την ύπαρξη όρους με το όνομα "Άτλας" και ανθρώπων με την γενική επωνυμία ("επώνυμο;") "Άτλαντες" που ζούσαν στην βόρειο-δυτική Αφρική "επί τούτου του όρεως" (-Ιστορίη, Δ 184), να άφηνε την ευκαιρία που είχε στην Μέμφιδα να μάθει, αν δεν ήξερε, πώς και από ποιους δόθηκαν τα ονόματα αυτά;
Πιστεύουμε πως, ένας ζηλωτής και πατριώτης, όπως ήταν ο Ηρόδοτος, ποτέ δεν θ' άφηνε την ευκαιρία να μάθει -ίσως κάτι παραπάνω, αν ήδη γνώριζε κάτι- για την "μεγάλη....και θαυμαστή" εκείνη πολεμική "δύναμη" των Ατλάντων "βασιλέων" που κατά τον "μύθο" (Τίμαιος, 23.Ε.1-Δ.5) κάποτε, ενωμένη εις μία ("ξυναθροισθείσα εις εν" [ενν. σώμα]) επιχείρησε, σε κατάσταση αλαζονείας, με μίαν εξόρμηση της να υποδουλώσει ("δουλούσθαι") τους ομοεθνείς του και όχι μόνον.
Μη αγνοώντας λοιπόν το γεγονός ότι ο Ηρόδοτος, προκειμένου να γράψει στην "Ιστορίη" του για τις νίκες των Ελλήνων κατά των Περσών και την ανάπτυξη του Ελληνισμού (ιδιαίτερα του Αθηναϊκού Κράτους) που επακολούθησαν τις νίκες αυτές, αλλά και για να ικανοποιήσει την φιλομάθεια του και τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα, αποφάσισε να κάνει επικίνδυνες και επίπονες για την εποχή εκείνη περιηγήσεις και μάλιστα με δικά του έξοδα, πως δικαιολογείται η απόλυτη σιγή του περί Ατλαντίδας, και του τόσο σημαντικού πολέμου (ακόμα και κατά τους Αιγυπτίους ιερείς) μεταξύ Αθηναίων και Ατλάντων;
Μία απάντηση νομίζουμε υπάρχει εδώ. Ο πολυμαθής και φιλοπερίεργος Ηρόδοτος δεν αναφέρεται σε κάποια τεράστια ήπειρο, νησί και πολεμική δύναμη σχετιζόμενες με το όνομα "Ατλαντίδα" -που ξαφνικά χάθηκαν από προσώπου γης- απλώς και μόνον επειδή οι διαστάσεις τους και η θέση τους δημιουργήθηκαν από τον γηραιό πλέον Πλάτωνα περίπου 70 χρόνια μετά τον θάνατο του ιδίου.
Το γεγονός λοιπόν ότι ο Ηρόδοτος αποκαλεί τον σημερινό Ατλαντικό Ωκεανό "Ατλαντίς θάλασσα", εν όψει της απάντησης αυτής, μας οδηγεί στην αναζήτηση άλλης εξήγησης περί του πώς η "θάλασσα" εκείνη πήρε το όνομα αυτό.
ΠΗΓΗ : http://naos.20m.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου