Μορφοβούνι Καρδίτσας,1883 - Αθήνα,1953
Στρατιωτικός, γνωστός με την προσωνυμία “Μαύρος Καβαλάρης” και πολιτικός που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο σε κρισιμότατες φάσεις της νεοελληνικής ιστο ρίας. Γεννήθηκε στο Μορφοβούνι Καρδίτσης το 1833 και πέθανε το 1953. Υπήρξε ηγέτης της Επανάστασης του 1922 και επανειλημμένα πρωθυπουργός της χώρας (1950, 1951- 52) κατά την ταραχώδη πρώτη μεταπολεμική δεκαετία.
Ο Πλαστήρας ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Καρδίτσα και κατόπιν κατατάχθηκε στο στρατό (1903) και, ως υπαξιωματικός, πήρε μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα (1905), καθώς και στις στρατιωτικές κινήσεις που κατέληξαν στο κίνημα στο Γουδί (1909).
Στη συνέχεια, σπούδασε στη Σχολή Υπαξιωματικών (1910-12), από όπου αποφοίτησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πεζικού. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912 - 13) διακρίθηκε επανειλημμένα στο πεδίο της μάχης για την ανδρεία και την αυταπάρνησή του (Ελασσόνα, Σαραντάπορο, Γιαννιτσά, Λαχανάς κ.α.), κερδίζοντας το Θαυμασμό των ανωτέρων του και το τιμητικό προσωνύμιο του “ Μαύρου Καβαλάρη”Πήρε μέρος ακόμη, κατά την περίοδο που ακολούθησε, στο Βορειοηπειρωτικό Αγώνα.
Λοχαγός κατά την εποχή του Διχασμού, ο Πλαστήρας προσχώρησε(Σεπτ.1916) στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Αμύνης και ανέλαβε διοικητής τάγματος στο 6ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Αρχιπελάγους. Πήρε κατόπιν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου, όπου έδρεψε νέες δάφνες (κυρίως κατά τη μάχη στο Σκρα) και προάχθηκε “έπ’ ανδραγαθία” στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Το 1919 ως διοικητής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων, μετέσχε στην Εκστρατεία της Ουκρανίας, εναντίον των μπολσεβίκων, κατά την οποία προάχθηκε, πάλι “έπ’ ανδραγαθία” στο βαθμό του συνταγματάρχη. Μετά το τέλος της επιχείρησης εκείνης μετακινήθηκε με τη μονάδα του στο Γαλάτσι της Ρουμανίας και από εκεί στη Μικρά Ασία.
Θερμός πατριώτης και ατρόμητος πολεμιστής, ο Πλαστήρας πρωταγωνίστησε σε όλες τις φάσεις της Μικρασιατικής Εκστρατείας και κατόρθωσε να περιβάλει το προσωνύμιό του (του “Μαύρου Καβαλάρη”) με μυθική αίγλη. Ιδιαίτερα διακρίθηκε κατά την τελική φάση των επιχειρήσεων στα βάθη της Μικρασιατικής ενδοχώρας (1921 - 22),καθώς και κατά τις τραγικές στιγμές της κατάρρευσης του Μετώπου και της ραγδαίας διάλυσης του ελληνικού στρατού (Αύγ.1922). Χαρακτηριστικό είναι ότι οι υπό τις διαταγές του δυνάμεις οπισθοχώρησαν τότε συντεταγμένα από τη Φιλαδέλφεια στον Τσεσμέ, καλύπτοντας σε μεγάλο βαθμό τη γενικότερη ελληνική υποχώρηση, και ότι o ίδιος εγκατέλειψε σχεδόν τελευταίος με τους άνδρες του τη γη της Μικράς Ασίας. 'Άμεση συνέπεια της ήττας και της καταστροφής υπήρξε η επιτυχημένη εξέγερσητου στρατού στη Xio και Μυτιλήνη (Σεπ.1922) και ο σχηματισμός επαναστατικής Τριανδρίας, αποτελούμενης από τους συνταγματάρχες Πλαστήρα και Γονατά και τον αντιπλοίαρχο Φωκά, με ουσιαστικό ηγέτη τον πρώτο. Ακολούθησε η απομάκρυνση του Κωνσταντίνου Α' από τον θρόvo και η ανάληψη Της εξουσίας από την Τριανδρία.
Ο Πλαστήρας -ισχυρός άνδρας του νέου καθεστώτος διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν. Μεταξύ άλλων, ανέλαβε την ευθύνη και το τεράστιο πολιτικό κόστος της εκτέλεσης των “Εξ”(Νοέμβρ.1922) και εργάστηκε για τη γρήγορη ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και την άμεση αντιμετώπιση των τεράστιων οικονομικοκοινωνικών προβλημάτων , που είχε δημιουργήσει η άφιξη εκατοντάδων χιλιάδων Μικρασιατικών προσφύγων. Σημειώνεται ότι μετά το σχηματισμό κυβέρνησης υπό την προεδρία του Γονατά (Νέμβρ.1922), ο Πλαστήρας διατήρησε τα ηνία της εξουσίας και ενέκρινε τους χειρισμούς που οδήγησαν στην υπογραφή της Συνθήκης Λοζάννης (Μάιος 1923). Στη συνέχεια-με κλονισμένη την υγεία - αποσύρθηκε από το προσκήνιο των εξελίξεων, ως τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, οπότε εκδηλώθηκε το αντεπαναστατικό στρατιωτικό κίνημα των Γαργαλίδη καιΛεοναρδοπουλου (Οκτ. 1923). Για καταστολή του κινήματος, o Πλαστήρας έδρασε με τόλμη και αποφασιστικότητα, κινητοποιώντας τις πιο ετερόκλητες δυνάμεις τουβασιλόφρονα χώρου. Βέβαιος o Πλαστήρας για το πολιτικό αδιέξοδο οποίο οδηγούσε τον εθνικό βίο μια μακρό παραμονή του στρατιωτικού καθεστώτος στην εξουσία, υποστήριξε την επιστροφή της χώρας στην κοινοβουλευτική τάξη και συναίνεσε στη διεξαγωγή των εκλογών του Δεκεμβρίου 1923. Λίγες μέρες αργότερα παρέδωσε επίσηματην εξουσία στη Συντακτική Συνέλευση, αφού προηγουμένως -μέσα σε επευφημίες- έκανε απολογισμό του έργου του στρατιωτικού καθεστώτος (2 Ιαν.1924).
Σε αναγνώριση των υπηρεσιών του η Εθνική Αντιπροσωπεία τον ανακήρυξε “άξιο της πατρίδος” και αποφάσισε την προαγωγή του στο βαθμό του αντιστράτηγου εν αποστρατεία (Μάιος).
Αν και εξαιρετικά δημοφιλής στα λαϊκά στρώματα και στους κύκλους των δημοκρατικών αξιωματικών, o Πλαστήρας προτίμησε να παραμείνει μακριά από τις πολιτικές εξελίξεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ωστόσο , μετά την επικράτηση της δικτατατορίας του Θ. Πάγκαλου (Ιούν.1925) εξεδήλωσε αντιδικτατορικές διαθέσεις, με αποτέλεσμα να συλληφθεί (Οκτ.1925) κάτω από περιπετειώδεις συνθήκες και να εκδιωχθεί βίαια στην Ιταλία. Αλλά και μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας (1926), ο Πλαστήρας συνέχισε την αποχή του από το δημόσιο βίο, εκφράζοντας πάντως συχνό το ενδιαφέρον του για τις πολιτικές εξελίξεις. Την εποχή αυτή ερωτοτρόπησε ιδεολογικά και με τις φασιστικές Θεωρίες του Μουσολίνι, οι οποίες -έντονα λαϊκιστικές και έμπλεες ψευδεπίγραφου εθνικισμού- ασκούσαν σημαντική γοητεία στις τάξεις ακόμη και δημοκρατικών στρατιωτικών του Μεσοπολέμου. Κάτω από μια τέτοια κατάσταση ιδεολογικής τρικυμίας (στην οποία συνεκφράζονταν η αγωνία για την τύχη του δημοκρατικού πολιτεύματος και η επιθυμία επιβολής “εθνοσωτήριας” δικτατορίας), αντέδρασε στο αποτέλεσμα των εκλογών της 5ης Μαρτ.1933 -που έδωσε τη νίκη στις αντιβενιζελικές δυνάμεις- και πραγματοποίησε στρατιωτικό πραξικόπημα. Το διάβημά του πάντως αυτό, αντίθετο με τη μόλις εκφρασμένη λαϊκή βούληση, προκάλεσε τη σύσσωμη αντίδραση του πολιτικού κόσμου (και του Ελ. Βενιζέλου), με αποτέλεσμα ο Πλαστήρας να υποχωρήσει και τελικό να υποχρεωθεί να διαφύγει στο εξωτερικό.
Ακολούθησε περίοδος γενικής αποσταθεροποίησης του πολιτεύματος της Προεδρικής Δημοκρατίας, δραματική συνέπεια της οποίας ήταν το βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτ.1935. Κατά τις κρίσιμες εκείνες στιγμές η βενιζελική παράταξη προσέβλεψε στη στρατιωτική ηγεσία του Πλαστήρα, ο τελευταίος όμως, παρά τις προσπάθειές του, δεν κατόρθωσε να φτάσει στην Ελλάδα και να αναλάβει δράση. Ακολούθησε -μετά την καταστολή του κινήματος- ραγδαία πορεία προς την παλινόρθωση της βασιλείας (1935) και τη δικτατορία Μεταξά(1936), απέναντι στην οποία ο αυτοεξόριστος στρατηγός τήρησε απόλυτα εχθρική στάση, πρωτοστάτησε μάλιστα στις προσπάθειες δημιουργίας ενός είδους αντιδικτατορικού μετώπου με τη συνεργασία και του Κομνηνού Πυρομάγλου.
Ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη είναι η στάση που τήρησε ο Πλαστήρας μετά την έκρηξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ο οποίος τον βρήκε εγκαταστημένο στις Κάννες (στο “ Κράτος του Βισύ ”). Συγκεκριμένα, έντονα αντίθετος με το μεταξικό καθεστώς (στην εξωτερική πολιτική, τους στρατιωτικούς χειρισμούς κτλ.), υποστήριξε αρχικό απόψεις που ερμηνεύτηκαν ως ηττοπαθείς.
Σύντομα πάντως , εγκολπώθηκε τις ιδέες της Εθνικής Αντίστασης και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του ΕΔΕΣ του οποίου διατήρησε την αρχηγία χωρίς όμως να κατορθώσει να έλθει στην κατεχόμενη Ελλάδα. Σε όλη την περίοδο αυτή οι σχέσεις του με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση ( την οποία θεωρούσε επιβίωση του μεταξισμού ) υπήρξαν ιδιαίτερα ψυχρές.
Ο Πλαστήρας επανεμφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο κατά τις τραγικές εμφύλιες συγκρούσεις που ακολούθησαν την Απελευθέρωση (Δεκεμβριανά), οπότε και κλήθηκε από τον αντιβασιλιά Δαμασκηνό και τους Βρετανούς να διαδεχτεί τον Γ. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία. Κατά τη σύντομη Θητεία της πρώτης του εκείνης κυβέρνησης (3 Ιαν. - 8 Απρ.1945) συντελέστηκε η υποχώρηση του ΕΑΜ και η συνακόλουθη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο ίδιος πάντως, αντίθετος και με τις επιλογές της μη εαμικής πλευράς (μεθοδεύσεις για την παλινόρθωση του Γεωργίου Β' , δραστηριότητες της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΙΔΕΑ, ακρότητες δεξιών ένοπλων ομάδων κτλ.), προκάλεσε ποικίλες αντιπολιτευτικές αντιδράσεις, οι οποίες κορυφώθηκαν με τη δημοσίευση στον Τύπο των απόψεων που είχε εκφράσει κατά την διάρκεια του Πολέμου. Συνέπεια του θορύβου που δημιουργήθηκε και των σχετικών πιέσεων ήταν να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία και από την ενεργό πολιτική δράση.
Ο Πλαστήρας αντιτάχθηκε στην εμφύλια σύρραξη 1946 - 49 (πρώτος αυτός χρησιμοποίησε τον όρο “Εμφύλιος Πόλεμος”) και –παρά την οξύτατη αντίθεσή του με τις απόψεις και μεθόδους της εαμικής Αριστερός- δεν δίστασε να αποδώσει ευθύνες και στην κυβερνητική πλευρό για την αιματοχυσία. Κήρυκας μάλιστα της εθνικής συμφιλίωσης, προσπάθησε να βρει κάποιες μεθοδεύσεις ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών, προσκρούοντας όμως στην αδιαλλαξία των εμπολέμων.
Μετά τη λήξη του Εμφυλίου, o Πλαστήρας αναμίχθηκε και πάλι στην πολιτική ζωή, υποσχόμενος πολιτική λήθης. Ιδρυτής και ηγέτης του κόμματος “Εθνική Προοδευτική Ένωσης Κέντρου”-ΕΠΕΚ (Ιαν. 1950), μετέσχε στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, κερδίζοντας την τρίτη θέση (με το 16,4% των ψήφων και 45 έδρες). Ένα μήνα αργότερα (15 Απρ.) σχημάτισε κυβέρνηση κεντρώου συνασπισμού (συνεργαζόμενος με τους Σ. Βενιζέλο, Γ. Παπανδρέου κ.ό.) και -συνεπής στις υποσχέσεις του- προώθησε μέτρα ειρήνευσης, με τα οποία επιδιωκόταν απαλλαγή της δημόσιας ζωής από τα εμφυλιοπολεμικά σύνδρομα (περιορισμός των διώξεων εναντίον της ηττημένης κομμουνιστικής Αριστεράς κτλ.). Με τη στάση του αυτή προκάλεσε την οργή της συντηρητικής αντιπολίτευσης και του συμμαχικού παράγοντα, αλλά και την αντίδραση των άλλων κεντρώων ηγετών. Ακόμη, η πολιτική του αποδοκιμάστηκε -ως παρελκυστική και από αυτή ακόμη την ηγεσία του παράνομου τότε ΚΚΕ.
Ο Πλαστήρας υποχρεώθηκε να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία στις 19 Αυγ.1950. Κατά τις εκλογές της 9ης Σεπτ. 1951 το κόμμα του κέρδισε τη δεύτερη θέση (με 23,5% των ψήφων και 74 έδρες) και ο ίδιος -μετά την παραίτηση του Σ. Βενιζέλου από την πρωθυπουργία- ανέλαβε και πάλι πρόεδρος κυβέρνησης κεντρώου συνασπισμού (27 Οκτ.). Κατά την τελευταία του αυτή πρωθυπουργική Θητεία -με σοβαρά κλονισμένη την υγεία και με εμφανή τα σημάδια της κόπωσης δεν μπόρεσε να προβάλει ουσιαστική αντίδραση στις μεθοδεύσεις των πολιτικών του αντιπάλων, βαλλόμενος παράλληλα ως φιλοκομμουνιστής και ακραίος αντικομουνιστής.
Ακολούθησε η παραίτησή του και η διεξαγωγή νέων εκλογών με πλειοψηφικό σύστημα (16 Νοεμβρ.1952), κατά τις οποίες επικρότησε απόλυτα ο “Ελληνικός Συναγερμός” του Α. Παπάγου, ενώ ο ίδιος ο Πλαστήρας δεν εκλέχτηκε βουλευτής. Πέθανε πάμπτωχος, λίγους μήνες αργότερα (26 Ιουλ.1953).
Ο Πλαστήρας, προικισμένος με πολλά ψυχικό προτερήματα και ικανότητες, αναδείχτηκε σε ικανό αξιωματικό, άξιο επαναστατικό ηγέτη και ακέραιο πολιτικό. Δεν διέθετε όμως πολιτική ευελιξία και έτσι δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της κοινοβουλευτικής ζωής κατά την πολυτάραχη μεταπολεμική περίοδο.
Στρατιωτικός, γνωστός με την προσωνυμία “Μαύρος Καβαλάρης” και πολιτικός που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο σε κρισιμότατες φάσεις της νεοελληνικής ιστο ρίας. Γεννήθηκε στο Μορφοβούνι Καρδίτσης το 1833 και πέθανε το 1953. Υπήρξε ηγέτης της Επανάστασης του 1922 και επανειλημμένα πρωθυπουργός της χώρας (1950, 1951- 52) κατά την ταραχώδη πρώτη μεταπολεμική δεκαετία.
Ο Πλαστήρας ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Καρδίτσα και κατόπιν κατατάχθηκε στο στρατό (1903) και, ως υπαξιωματικός, πήρε μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα (1905), καθώς και στις στρατιωτικές κινήσεις που κατέληξαν στο κίνημα στο Γουδί (1909).
Στη συνέχεια, σπούδασε στη Σχολή Υπαξιωματικών (1910-12), από όπου αποφοίτησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πεζικού. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912 - 13) διακρίθηκε επανειλημμένα στο πεδίο της μάχης για την ανδρεία και την αυταπάρνησή του (Ελασσόνα, Σαραντάπορο, Γιαννιτσά, Λαχανάς κ.α.), κερδίζοντας το Θαυμασμό των ανωτέρων του και το τιμητικό προσωνύμιο του “ Μαύρου Καβαλάρη”Πήρε μέρος ακόμη, κατά την περίοδο που ακολούθησε, στο Βορειοηπειρωτικό Αγώνα.
Λοχαγός κατά την εποχή του Διχασμού, ο Πλαστήρας προσχώρησε(Σεπτ.1916) στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Αμύνης και ανέλαβε διοικητής τάγματος στο 6ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Αρχιπελάγους. Πήρε κατόπιν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου, όπου έδρεψε νέες δάφνες (κυρίως κατά τη μάχη στο Σκρα) και προάχθηκε “έπ’ ανδραγαθία” στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Το 1919 ως διοικητής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων, μετέσχε στην Εκστρατεία της Ουκρανίας, εναντίον των μπολσεβίκων, κατά την οποία προάχθηκε, πάλι “έπ’ ανδραγαθία” στο βαθμό του συνταγματάρχη. Μετά το τέλος της επιχείρησης εκείνης μετακινήθηκε με τη μονάδα του στο Γαλάτσι της Ρουμανίας και από εκεί στη Μικρά Ασία.
Θερμός πατριώτης και ατρόμητος πολεμιστής, ο Πλαστήρας πρωταγωνίστησε σε όλες τις φάσεις της Μικρασιατικής Εκστρατείας και κατόρθωσε να περιβάλει το προσωνύμιό του (του “Μαύρου Καβαλάρη”) με μυθική αίγλη. Ιδιαίτερα διακρίθηκε κατά την τελική φάση των επιχειρήσεων στα βάθη της Μικρασιατικής ενδοχώρας (1921 - 22),καθώς και κατά τις τραγικές στιγμές της κατάρρευσης του Μετώπου και της ραγδαίας διάλυσης του ελληνικού στρατού (Αύγ.1922). Χαρακτηριστικό είναι ότι οι υπό τις διαταγές του δυνάμεις οπισθοχώρησαν τότε συντεταγμένα από τη Φιλαδέλφεια στον Τσεσμέ, καλύπτοντας σε μεγάλο βαθμό τη γενικότερη ελληνική υποχώρηση, και ότι o ίδιος εγκατέλειψε σχεδόν τελευταίος με τους άνδρες του τη γη της Μικράς Ασίας. 'Άμεση συνέπεια της ήττας και της καταστροφής υπήρξε η επιτυχημένη εξέγερσητου στρατού στη Xio και Μυτιλήνη (Σεπ.1922) και ο σχηματισμός επαναστατικής Τριανδρίας, αποτελούμενης από τους συνταγματάρχες Πλαστήρα και Γονατά και τον αντιπλοίαρχο Φωκά, με ουσιαστικό ηγέτη τον πρώτο. Ακολούθησε η απομάκρυνση του Κωνσταντίνου Α' από τον θρόvo και η ανάληψη Της εξουσίας από την Τριανδρία.
Ο Πλαστήρας -ισχυρός άνδρας του νέου καθεστώτος διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν. Μεταξύ άλλων, ανέλαβε την ευθύνη και το τεράστιο πολιτικό κόστος της εκτέλεσης των “Εξ”(Νοέμβρ.1922) και εργάστηκε για τη γρήγορη ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και την άμεση αντιμετώπιση των τεράστιων οικονομικοκοινωνικών προβλημάτων , που είχε δημιουργήσει η άφιξη εκατοντάδων χιλιάδων Μικρασιατικών προσφύγων. Σημειώνεται ότι μετά το σχηματισμό κυβέρνησης υπό την προεδρία του Γονατά (Νέμβρ.1922), ο Πλαστήρας διατήρησε τα ηνία της εξουσίας και ενέκρινε τους χειρισμούς που οδήγησαν στην υπογραφή της Συνθήκης Λοζάννης (Μάιος 1923). Στη συνέχεια-με κλονισμένη την υγεία - αποσύρθηκε από το προσκήνιο των εξελίξεων, ως τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, οπότε εκδηλώθηκε το αντεπαναστατικό στρατιωτικό κίνημα των Γαργαλίδη καιΛεοναρδοπουλου (Οκτ. 1923). Για καταστολή του κινήματος, o Πλαστήρας έδρασε με τόλμη και αποφασιστικότητα, κινητοποιώντας τις πιο ετερόκλητες δυνάμεις τουβασιλόφρονα χώρου. Βέβαιος o Πλαστήρας για το πολιτικό αδιέξοδο οποίο οδηγούσε τον εθνικό βίο μια μακρό παραμονή του στρατιωτικού καθεστώτος στην εξουσία, υποστήριξε την επιστροφή της χώρας στην κοινοβουλευτική τάξη και συναίνεσε στη διεξαγωγή των εκλογών του Δεκεμβρίου 1923. Λίγες μέρες αργότερα παρέδωσε επίσηματην εξουσία στη Συντακτική Συνέλευση, αφού προηγουμένως -μέσα σε επευφημίες- έκανε απολογισμό του έργου του στρατιωτικού καθεστώτος (2 Ιαν.1924).
Σε αναγνώριση των υπηρεσιών του η Εθνική Αντιπροσωπεία τον ανακήρυξε “άξιο της πατρίδος” και αποφάσισε την προαγωγή του στο βαθμό του αντιστράτηγου εν αποστρατεία (Μάιος).
Αν και εξαιρετικά δημοφιλής στα λαϊκά στρώματα και στους κύκλους των δημοκρατικών αξιωματικών, o Πλαστήρας προτίμησε να παραμείνει μακριά από τις πολιτικές εξελίξεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ωστόσο , μετά την επικράτηση της δικτατατορίας του Θ. Πάγκαλου (Ιούν.1925) εξεδήλωσε αντιδικτατορικές διαθέσεις, με αποτέλεσμα να συλληφθεί (Οκτ.1925) κάτω από περιπετειώδεις συνθήκες και να εκδιωχθεί βίαια στην Ιταλία. Αλλά και μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας (1926), ο Πλαστήρας συνέχισε την αποχή του από το δημόσιο βίο, εκφράζοντας πάντως συχνό το ενδιαφέρον του για τις πολιτικές εξελίξεις. Την εποχή αυτή ερωτοτρόπησε ιδεολογικά και με τις φασιστικές Θεωρίες του Μουσολίνι, οι οποίες -έντονα λαϊκιστικές και έμπλεες ψευδεπίγραφου εθνικισμού- ασκούσαν σημαντική γοητεία στις τάξεις ακόμη και δημοκρατικών στρατιωτικών του Μεσοπολέμου. Κάτω από μια τέτοια κατάσταση ιδεολογικής τρικυμίας (στην οποία συνεκφράζονταν η αγωνία για την τύχη του δημοκρατικού πολιτεύματος και η επιθυμία επιβολής “εθνοσωτήριας” δικτατορίας), αντέδρασε στο αποτέλεσμα των εκλογών της 5ης Μαρτ.1933 -που έδωσε τη νίκη στις αντιβενιζελικές δυνάμεις- και πραγματοποίησε στρατιωτικό πραξικόπημα. Το διάβημά του πάντως αυτό, αντίθετο με τη μόλις εκφρασμένη λαϊκή βούληση, προκάλεσε τη σύσσωμη αντίδραση του πολιτικού κόσμου (και του Ελ. Βενιζέλου), με αποτέλεσμα ο Πλαστήρας να υποχωρήσει και τελικό να υποχρεωθεί να διαφύγει στο εξωτερικό.
Ακολούθησε περίοδος γενικής αποσταθεροποίησης του πολιτεύματος της Προεδρικής Δημοκρατίας, δραματική συνέπεια της οποίας ήταν το βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτ.1935. Κατά τις κρίσιμες εκείνες στιγμές η βενιζελική παράταξη προσέβλεψε στη στρατιωτική ηγεσία του Πλαστήρα, ο τελευταίος όμως, παρά τις προσπάθειές του, δεν κατόρθωσε να φτάσει στην Ελλάδα και να αναλάβει δράση. Ακολούθησε -μετά την καταστολή του κινήματος- ραγδαία πορεία προς την παλινόρθωση της βασιλείας (1935) και τη δικτατορία Μεταξά(1936), απέναντι στην οποία ο αυτοεξόριστος στρατηγός τήρησε απόλυτα εχθρική στάση, πρωτοστάτησε μάλιστα στις προσπάθειες δημιουργίας ενός είδους αντιδικτατορικού μετώπου με τη συνεργασία και του Κομνηνού Πυρομάγλου.
Ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη είναι η στάση που τήρησε ο Πλαστήρας μετά την έκρηξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ο οποίος τον βρήκε εγκαταστημένο στις Κάννες (στο “ Κράτος του Βισύ ”). Συγκεκριμένα, έντονα αντίθετος με το μεταξικό καθεστώς (στην εξωτερική πολιτική, τους στρατιωτικούς χειρισμούς κτλ.), υποστήριξε αρχικό απόψεις που ερμηνεύτηκαν ως ηττοπαθείς.
Σύντομα πάντως , εγκολπώθηκε τις ιδέες της Εθνικής Αντίστασης και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του ΕΔΕΣ του οποίου διατήρησε την αρχηγία χωρίς όμως να κατορθώσει να έλθει στην κατεχόμενη Ελλάδα. Σε όλη την περίοδο αυτή οι σχέσεις του με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση ( την οποία θεωρούσε επιβίωση του μεταξισμού ) υπήρξαν ιδιαίτερα ψυχρές.
Ο Πλαστήρας επανεμφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο κατά τις τραγικές εμφύλιες συγκρούσεις που ακολούθησαν την Απελευθέρωση (Δεκεμβριανά), οπότε και κλήθηκε από τον αντιβασιλιά Δαμασκηνό και τους Βρετανούς να διαδεχτεί τον Γ. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία. Κατά τη σύντομη Θητεία της πρώτης του εκείνης κυβέρνησης (3 Ιαν. - 8 Απρ.1945) συντελέστηκε η υποχώρηση του ΕΑΜ και η συνακόλουθη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο ίδιος πάντως, αντίθετος και με τις επιλογές της μη εαμικής πλευράς (μεθοδεύσεις για την παλινόρθωση του Γεωργίου Β' , δραστηριότητες της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΙΔΕΑ, ακρότητες δεξιών ένοπλων ομάδων κτλ.), προκάλεσε ποικίλες αντιπολιτευτικές αντιδράσεις, οι οποίες κορυφώθηκαν με τη δημοσίευση στον Τύπο των απόψεων που είχε εκφράσει κατά την διάρκεια του Πολέμου. Συνέπεια του θορύβου που δημιουργήθηκε και των σχετικών πιέσεων ήταν να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία και από την ενεργό πολιτική δράση.
Ο Πλαστήρας αντιτάχθηκε στην εμφύλια σύρραξη 1946 - 49 (πρώτος αυτός χρησιμοποίησε τον όρο “Εμφύλιος Πόλεμος”) και –παρά την οξύτατη αντίθεσή του με τις απόψεις και μεθόδους της εαμικής Αριστερός- δεν δίστασε να αποδώσει ευθύνες και στην κυβερνητική πλευρό για την αιματοχυσία. Κήρυκας μάλιστα της εθνικής συμφιλίωσης, προσπάθησε να βρει κάποιες μεθοδεύσεις ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών, προσκρούοντας όμως στην αδιαλλαξία των εμπολέμων.
Μετά τη λήξη του Εμφυλίου, o Πλαστήρας αναμίχθηκε και πάλι στην πολιτική ζωή, υποσχόμενος πολιτική λήθης. Ιδρυτής και ηγέτης του κόμματος “Εθνική Προοδευτική Ένωσης Κέντρου”-ΕΠΕΚ (Ιαν. 1950), μετέσχε στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, κερδίζοντας την τρίτη θέση (με το 16,4% των ψήφων και 45 έδρες). Ένα μήνα αργότερα (15 Απρ.) σχημάτισε κυβέρνηση κεντρώου συνασπισμού (συνεργαζόμενος με τους Σ. Βενιζέλο, Γ. Παπανδρέου κ.ό.) και -συνεπής στις υποσχέσεις του- προώθησε μέτρα ειρήνευσης, με τα οποία επιδιωκόταν απαλλαγή της δημόσιας ζωής από τα εμφυλιοπολεμικά σύνδρομα (περιορισμός των διώξεων εναντίον της ηττημένης κομμουνιστικής Αριστεράς κτλ.). Με τη στάση του αυτή προκάλεσε την οργή της συντηρητικής αντιπολίτευσης και του συμμαχικού παράγοντα, αλλά και την αντίδραση των άλλων κεντρώων ηγετών. Ακόμη, η πολιτική του αποδοκιμάστηκε -ως παρελκυστική και από αυτή ακόμη την ηγεσία του παράνομου τότε ΚΚΕ.
Ο Πλαστήρας υποχρεώθηκε να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία στις 19 Αυγ.1950. Κατά τις εκλογές της 9ης Σεπτ. 1951 το κόμμα του κέρδισε τη δεύτερη θέση (με 23,5% των ψήφων και 74 έδρες) και ο ίδιος -μετά την παραίτηση του Σ. Βενιζέλου από την πρωθυπουργία- ανέλαβε και πάλι πρόεδρος κυβέρνησης κεντρώου συνασπισμού (27 Οκτ.). Κατά την τελευταία του αυτή πρωθυπουργική Θητεία -με σοβαρά κλονισμένη την υγεία και με εμφανή τα σημάδια της κόπωσης δεν μπόρεσε να προβάλει ουσιαστική αντίδραση στις μεθοδεύσεις των πολιτικών του αντιπάλων, βαλλόμενος παράλληλα ως φιλοκομμουνιστής και ακραίος αντικομουνιστής.
Ακολούθησε η παραίτησή του και η διεξαγωγή νέων εκλογών με πλειοψηφικό σύστημα (16 Νοεμβρ.1952), κατά τις οποίες επικρότησε απόλυτα ο “Ελληνικός Συναγερμός” του Α. Παπάγου, ενώ ο ίδιος ο Πλαστήρας δεν εκλέχτηκε βουλευτής. Πέθανε πάμπτωχος, λίγους μήνες αργότερα (26 Ιουλ.1953).
Ο Πλαστήρας, προικισμένος με πολλά ψυχικό προτερήματα και ικανότητες, αναδείχτηκε σε ικανό αξιωματικό, άξιο επαναστατικό ηγέτη και ακέραιο πολιτικό. Δεν διέθετε όμως πολιτική ευελιξία και έτσι δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της κοινοβουλευτικής ζωής κατά την πολυτάραχη μεταπολεμική περίοδο.
Έφυγε από την ζωή ο Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας.
Εφυγε από την ζωή ο «Μαύρος Καβαλάρης», (ο «καραμπιμπέρ» όπως τον έλεγαν οι Τούρκοι), ο Αντισυνταγματάρχης Διοικητής του ένδοξου 5/42 Συντάγματος Ευζώνων (του «σεϊτάν ασκέρ» κατά τους Τούρκους).
Έφυγε από την ζωή ο 'Ανδρας εκείνος που με την ανδρεία του και την παλλικαριά των πολεμιστών του, που ο ίδιος ενέπνεε, ανάγκασε τον Διοιμητή της 57ης Τουρκικής Μεραρχίας Πεζικού, Ρεσάτ Μπέη, να αυτοκτονήσει, διότι δεν κατάφερε μέσα στην γενική υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού να καταλάβει το ύψωμα 1310-Ερικνέν του Χασάν Μπέλ, το οποίο το υπερασπίζονταν οι Τσολιάδες του 5/42 και ο Διοικητής τους, ο Αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας.
Εφυγε από την ζωή ο ήρωας της μάχης του Σαλιχλή και σωτήρας των προσφύγων της Φιλαδέλφειας (γιά την οποία μάχη δεν αναφέρεται τίποτα στα σχολικά βιβλία).
Έφυγε ο απαράμιλλος Ελληνας, που παρόλο το γεγονός ότι έφτασε να κυβερνήσει πολλές φορές την Ελλάδα, σαν Πρωθυπουργός, πέθανε με μοναδική περιουσία ένα κρεββάτι και ένα μικρό κομμάτι γης, που άφησε προίκα στην ψυχοκόρη του (ορφανή προσφυγοπούλα από την Προύσσα, που ο ίδιος υιοθέτησε κατά την διάρκεια της εκστρατείας), σε αντίθεση με τους κυβερνώντες πολιτικάντηδες τα τελευταία χρόνια, όπου έχουν αναγάγει την «ρεμούλα» σε «Εθνικό Σπόρ» και την «διαφθορά» σε επίκτητο χαρακτηριστικό των Νεοελλήνων.
Όταν η Αγγλία μέσω του Αγγλου πρέσβεως Λίντλεϋ, του ζητούσε επίμονα και με απειλές κατά της χώρας μας, να μην καταδικάσει τους Έξη (6) υπεύθυνους (πολιτικούς & αρχιστράτηγο) της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ο Πλαστήρας απήντησε:
«Η Ελλάς υπήρξε τίμια Σύμμαχος της Αγγλιας. Την εγκαταλείψατε αλλά εκείνη συνέχισε μόνη τον αγώνα. Είδε τους πληθυσμούς της να σφαγιάζονται, την ελληνική γη να ακρωτηριάζεται. Μπορεί να ζήσει και μόνη. Και αν καταρρεύσει θα στήσουμε στον Κάβο Μαλέα μιά πινακίδα που θα γράφει, πως εδώ ανθούσε κάποτε ένας πολιτισμός, που κατέστρεψαν οι Δυτικές Δυνάμεις, με πρωταγωνίστρια την Αγγλία. Αυτό να διαβιβάσεις στη Κυβέρνησή σου. Τελειώσαμε κύριε. Δεν έχουμε τίποτα άλλο να πούμε. Πηγαίνετε!»
Γιά πόσους Ελληνες πολιτικούς έχετε μάθει ή ακούσει ότι είπαν παρόμοια λόγια στον Αμερικάνο Πρέσβυ την τελευταία 50ετία; Μπορείτε να φαντασθείτε τον κ. Κώστα Σημίτη, ή τον κ. Γιωργάκη Παπανδρέου ή ακόμα και τον κ. Κωστάκη Καραμανλή να λέει τέτοιες κουβέντες στον «αξιότιμο» κ. Τόμας Μίλερ, πρέσβυ των ΗΠΑ στην Ελλάδα;
Δυστυχώς Πλαστήρες δεν γεννιούνται κάθε μέρα. Ας το θεωρήσουμε εξαιρετική τιμή μας, ότι γεννήθηκε σε αυτόν τον τόπο και πρόσφερε ότι μπορεί να προσφέρει ένας τίμιος ΕΛΛΗΝΑΣ πατριώτης: την ανιδιοτελή αγάπη του γιά την Ελλάδα.
Δυστυχώς ο Νικόλαος Πλαστήρας δεν ζούσε την νύκτα των "Ιμίων"... Αν ζούσε η σημαία μας θα κυμάτιζε ακόμα εκεί... Ενώ ταυτόχρονα κάποιοι θα ζούσαν με την αγωνία, φέρνοντας στο μυαλό τους την προσταγή "πυρ" του εκτελεστικού αποσπάσματος στο Γουδί το 1923...
Εφυγε από την ζωή ο «Μαύρος Καβαλάρης», (ο «καραμπιμπέρ» όπως τον έλεγαν οι Τούρκοι), ο Αντισυνταγματάρχης Διοικητής του ένδοξου 5/42 Συντάγματος Ευζώνων (του «σεϊτάν ασκέρ» κατά τους Τούρκους).
Έφυγε από την ζωή ο 'Ανδρας εκείνος που με την ανδρεία του και την παλλικαριά των πολεμιστών του, που ο ίδιος ενέπνεε, ανάγκασε τον Διοιμητή της 57ης Τουρκικής Μεραρχίας Πεζικού, Ρεσάτ Μπέη, να αυτοκτονήσει, διότι δεν κατάφερε μέσα στην γενική υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού να καταλάβει το ύψωμα 1310-Ερικνέν του Χασάν Μπέλ, το οποίο το υπερασπίζονταν οι Τσολιάδες του 5/42 και ο Διοικητής τους, ο Αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας.
Εφυγε από την ζωή ο ήρωας της μάχης του Σαλιχλή και σωτήρας των προσφύγων της Φιλαδέλφειας (γιά την οποία μάχη δεν αναφέρεται τίποτα στα σχολικά βιβλία).
Έφυγε ο απαράμιλλος Ελληνας, που παρόλο το γεγονός ότι έφτασε να κυβερνήσει πολλές φορές την Ελλάδα, σαν Πρωθυπουργός, πέθανε με μοναδική περιουσία ένα κρεββάτι και ένα μικρό κομμάτι γης, που άφησε προίκα στην ψυχοκόρη του (ορφανή προσφυγοπούλα από την Προύσσα, που ο ίδιος υιοθέτησε κατά την διάρκεια της εκστρατείας), σε αντίθεση με τους κυβερνώντες πολιτικάντηδες τα τελευταία χρόνια, όπου έχουν αναγάγει την «ρεμούλα» σε «Εθνικό Σπόρ» και την «διαφθορά» σε επίκτητο χαρακτηριστικό των Νεοελλήνων.
Όταν η Αγγλία μέσω του Αγγλου πρέσβεως Λίντλεϋ, του ζητούσε επίμονα και με απειλές κατά της χώρας μας, να μην καταδικάσει τους Έξη (6) υπεύθυνους (πολιτικούς & αρχιστράτηγο) της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ο Πλαστήρας απήντησε:
«Η Ελλάς υπήρξε τίμια Σύμμαχος της Αγγλιας. Την εγκαταλείψατε αλλά εκείνη συνέχισε μόνη τον αγώνα. Είδε τους πληθυσμούς της να σφαγιάζονται, την ελληνική γη να ακρωτηριάζεται. Μπορεί να ζήσει και μόνη. Και αν καταρρεύσει θα στήσουμε στον Κάβο Μαλέα μιά πινακίδα που θα γράφει, πως εδώ ανθούσε κάποτε ένας πολιτισμός, που κατέστρεψαν οι Δυτικές Δυνάμεις, με πρωταγωνίστρια την Αγγλία. Αυτό να διαβιβάσεις στη Κυβέρνησή σου. Τελειώσαμε κύριε. Δεν έχουμε τίποτα άλλο να πούμε. Πηγαίνετε!»
Γιά πόσους Ελληνες πολιτικούς έχετε μάθει ή ακούσει ότι είπαν παρόμοια λόγια στον Αμερικάνο Πρέσβυ την τελευταία 50ετία; Μπορείτε να φαντασθείτε τον κ. Κώστα Σημίτη, ή τον κ. Γιωργάκη Παπανδρέου ή ακόμα και τον κ. Κωστάκη Καραμανλή να λέει τέτοιες κουβέντες στον «αξιότιμο» κ. Τόμας Μίλερ, πρέσβυ των ΗΠΑ στην Ελλάδα;
Δυστυχώς Πλαστήρες δεν γεννιούνται κάθε μέρα. Ας το θεωρήσουμε εξαιρετική τιμή μας, ότι γεννήθηκε σε αυτόν τον τόπο και πρόσφερε ότι μπορεί να προσφέρει ένας τίμιος ΕΛΛΗΝΑΣ πατριώτης: την ανιδιοτελή αγάπη του γιά την Ελλάδα.
Δυστυχώς ο Νικόλαος Πλαστήρας δεν ζούσε την νύκτα των "Ιμίων"... Αν ζούσε η σημαία μας θα κυμάτιζε ακόμα εκεί... Ενώ ταυτόχρονα κάποιοι θα ζούσαν με την αγωνία, φέρνοντας στο μυαλό τους την προσταγή "πυρ" του εκτελεστικού αποσπάσματος στο Γουδί το 1923...
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ:
Σύμβολο φιλοπατρίας, τιμιότητας, παλικαριάς
Γράφει ο Στέφανος Γ. Κούτρας *
Σαν σήμερα (Πέμπτη), έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος αγωνιστής, ο οραματιστής, ο γενναίος πολεμιστής και ο αγνός άνθρωπος Νικόλαος Πλαστήρας.
Υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιουλίου 1953 κρατώντας στην τσέπη του μόνο 53 δραχμές.
Πέθανε φτωχός, αγωνιζόμενος τον υπέρ βωμών και εστιών αγώνα, τον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σ' όλες τις φάσεις της ιστορικής του πορείας διεκδίκησε το στεφάνι της νίκης για τη δόξα της Ελλάδας και το κατέκτησε. Καβάλα στο άλογό του, αγέρωχος, άκαμπτος, άτρωτος από τα βόλια των εχθρών του, με την αετίσια του ματιά και με υψωμένο το σπαθί της γενναιότητας άνοιξε καινούργιες σελίδες δόξας για τον Ελληνισμό.
Ήρωες υπήρξαν πολλοί στην ιστορία μας, αλλά πάντοτε με κάποιο ελάττωμα ο καθένας τους. Έντιμοι και ευθείς επίσης, άλλα όχι πάντοτε με την ανάλογη ευψυχία. Πολύ σπάνια οι δύο αυτές αρετές συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο. Και όταν αυτό συμβεί, τότε αλήθεια του προσδίδουν κάτι σαν αγιότητα. Μια τέτοιου είδους αγιότητα, πιστεύω, απέπνεε ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο φαινομενικά σκληρός αυτός άντρας που έσωσε την τιμή μας στη Μικρασία. Τουλάχιστον εγώ έτσι τον έχω διατηρήσει μέσα στο μικρό Πάνθεον του Βενιζελισμού όπου μεγάλωσα: μισοπραγματικόν και μισομυθικόν πάνω στο μαύρο του άλογο, να προχωρεί ασυμβίβαστος, θεληματικός, προσηλωμένος αποκλειστικά και μόνον σ' ό,τι ζητά η πατρίδα.
Εάν έπρεπε να ευχόμαστε κάτι για τον εαυτό μας εμείς οι Έλληνες, σημερινοί και μελλοντικοί, θα ήταν να τείνουμε προς αυτή την καθαρότητα ψυχής που εκείνος την έφτασε και την κράτησε ψηλά σ' όλο το μάκρος της ζωής του, σαν ατίμητο αγαθό, σαν καθαρό χρυσάφι, αναφέρει χαρακτηριστικά ο αείμνηστος νομπελίστας λογοτέχνης Οδυσσέας Ελύτης.
Γεννήθηκε στην Καρδίτσα στις 17 Νοεμβρίου 1883.
Οι γονείς του, Χρήστος και Στυλιανή, παρά τις αντίξοες συνθήκες πέτυχαν να δώσουν καλή ανατροφή στο γιο τους.
Από μικρό παιδί έδειξε τις ηγετικές του ικανότητες και το ταλέντο του για τα πολεμικά πράγματα.
Το 1904 κατατάχθηκε ως δεκανέας στο πεζικό Σύνταγμα των Τρικάλων ενώ το 1905, ως λοχίας, έλαβε μέρος στα ανταρτικά σώματα στην περιφέρεια των Γρεβενών. Τον Οκτώβριο του 1909 εισήχθη κατόπιν εξετάσεων στο Σχολείο των Υπαξιωματικών, από το οποίο αποφοίτησε τον Ιούλιο του 1912 με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού.
Οι πόλεμοι του '12 τον βρήκαν Ανθυπολοχαγό καβάλα στο άλογό του σκορπώντας τον πανικό και τη σύγχυση στις εχθρικές τάξεις.
Τον Ιούνιο του 1913 αρχίζει ο Βουλγαρικός Πόλεμος.
Στις μάχες του Κιλκίς και του Λαχανά πηδάει στη φωτιά του πολέμου και αψηφώντας κάθε κίνδυνο τρέπει σε άτακτη φυγή τους Βουλγάρους.
Οι Βούλγαροι, αδύναμοι να αντικρούσουν την ορμητικότητα του Μαύρου Καβαλάρη, αναγκάζονται να υπογράψουν εκεχειρία.
Για τα ανδραγαθήματά του αυτά πήρε προαγωγή.
Αλλά ο Πλαστήρας και μετά τις νίκες αυτές δεν εφυσυχάζει, γιατί βλέπει μαύρα σύννεφα στον ελληνικό ορίζοντα.
Από τη μια μεριά βλέπει τους Τούρκους να σχεδιάζουν την κατάληψη των νησιών και της Θράκης και από την άλλη μεριά τους Βουλγάρους να οραματίζονται την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια που απηύθυνε στον Πρωθυπουργό Βενιζέλο: «όποιος βλέπει την πατρίδα του να καταστρέφεται και κάθεται αδρανής, είναι το ίδιο σαν να την καταστρέφει ο ίδιος με τα χέρια του». Η νίκη στο Σκρα, που ανήκει αποκλειστικά στον Πλαστήρα, αλλάζει τον ρουν του Βουλγαρικού Πολέμου. Τον Μάρτιο του 1919 με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη μετέβη στην Ουκρανία, επικεφαλής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Σε αλλεπάλληλες μάχες κατατρόπωσε τους Μπολσεβίκους βγάζοντας από το αδιέξοδο το Σύνταγμα του Κονδύλη, τους Γάλλους και τους Λευκορώσους. Στα μέσα Μαΐου του 1919 το σώμα της Ουκρανίας διατάχτηκε να κατέβει στη Μικρά Ασία. Ο Πλαστήρας τοποθετήθηκε στη Μαγνησία όπου δημιούργησε έναν ολόκληρο πολιτισμό. Με τις φιλανθρωπικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις αιχμαλώτισε τις ψυχές του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Δίνει άλλη όψη στον πόλεμο, τον τοποθετεί σε βάση εκπολιτιστική στην υπηρεσία της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών.
Οι εκλογές του Νοέμβρη του 1920 γκρέμισαν το μεγαλείο της Ελλάδας.
Ο Πλαστήρας μένει στη θέση του Διοικητή του 5/42 ηρωικού Συντάγματος.
Πολεμάει ασταμάτητα όχι για το χαμένο όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας άλλα για να σώσει την τιμή των ελληνικών όπλων και περισσότερο να σώσει τα ελληνικά νιάτα που οραματίζονται στο πρόσωπό του τη σωτηρία και την επιστροφή τους στη Μητέρα Ελλάδα.
Πολεμάει και ταυτόχρονα επιβιβάζει τον άμαχο πληθυσμό της Μικράς Ασίας και το στρατό στα πλοία για να τους μεταφέρει σώους στην πατρίδα.
Ένα εκατομμύριο τριακόσιες χιλιάδες άμαχο πληθυσμό επιβίβασε στα πλοία.
Ο Πλαστήρας αποβιβάστηκε στη Χίο στις 2 Σεπτεμβρίου 1922 βρίσκοντας την Ελλάδα βυθισμένη στο πένθος και την καταστροφή. Την επανάσταση αυτή ο Πλαστήρας την κήρυξε στη Χίο στις 11 Σεπτεμβρίου 1922 βρίσκοντας σύμφωνο στρατό και λαό. Η επανάσταση του 1922 συνέβαλε αποφασιστικά στην ανασύνταξη του στρατού, στην αποκατάσταση των προσφύγων, στην απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και στη ρύθμιση των συνόρων. Στις 2 Ιανουαρίου 1924 ο αρχηγός της επανάστασης εμφανίστηκε ενώπιον της Συνέλευσης που συνήλθε στην Αθήνα και παρέδωσε την εξουσία. Η εθνική συνέλευση τον προήγαγε σε αντιστράτηγο και τον ανακήρυξε Άξιο της Πατρίδας. Έκτοτε ο Πλαστήρας ζούσε ως ιδιώτης πότε στην Καρδίτσα και πότε στο εξωτερικό, ικανοποιημένος ότι η επανάστασή του έβγαλε την Ελλάδα από το χάος και την οδήγησε στο δρόμο της ευημερίας και της προόδου. Η Ελλάδα όμως δεν άργησε να εκτραπεί από την πορεία της δημιουργίας που την οδήγησε η επανάσταση του ’22. Η περίοδος αυτή μέχρι το 1951 είναι γνωστή ως θυελλώδης εποχή του εμφυλίου σπαραγμού, εποχή που δεν έχει ζήσει άλλη φορά η Ελλάδα.
Ο Πλαστήρας το 1950 ίδρυσε την ΕΠΕΚ. Το 1951 σχημάτισε κυβέρνηση με αντιπρόεδρο τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Έβαλε σε εφαρμογή το μεγαλόπνοο πρόγραμμα που είχε ως βάση «Ειρήνη, Δημοκρατία, Εθνική Ανεξαρτησία Κοινωνική Δικαιοσύνη».
Προώθησε το ειρηνευτικό του πρόγραμμα με την κατάργηση των ξερονησιών. Χιλιάδες Έλληνες αποφυλακίστηκαν και επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Προχώρησε σε απαλλοτριώσεις τσιφλικιών σε μια εποχή που η Ελλάδα αμερικανοκρατούνταν και κανείς δεν τολμούσε να κάνει λόγο για τέτοιου είδους κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.
Προχώρησε με γοργούς ρυθμούς στην κατασκευή αποστραγγιστικών έργων και έργων οδοποιίας.
Αμέριστο ήταν το ενδιαφέρον του για τον τόπο όπου γεννήθηκε.
Συνέλαβε το σχέδιο για την κατασκευή του φράγματος Ταυρωπού.
Επιτάχυνε τις διαδικασίες για την υδροηλεκτρική αξιοποίηση του ποταμού Μέγδοβα. Έτσι λοιπόν άρχισαν οι εργασίες για τη δημιουργία του υδροηλεκτρικού εργοστασίου για να μεταβληθεί λίγο αργότερα η άλλοτε άγονη έκταση της περιοχής σε Γη της Επαγγελίας.
Ο Πλαστήρας με τη ρωμαλέα φιλολαϊκή πολιτική του άρχισε να γίνεται πόλος έλξης των μικρών κοινωνικών τάξεων και να ενοχλεί πολλούς. Ως Πρωθυπουργός της περιόδου 1951 - ’52 χάραξε μια ελληνοπρεπή και ακηδεμόνευτη πολιτική. Συγκρούεται με τους Αμερικανούς, γι' αυτό ο Πιουριφόι δραστηριοποιήθηκε για να απαλλαγεί από τον Πλαστήρα. Ο Αμερικανός εκμεταλλεύτηκε την ασθένεια του Αρχηγού και πέτυχε με τη βοήθεια του παλατιού να εκτελέσει τον λαϊκό αγωνιστή Νίκο Μπελογιάννη. Έτσι, ύστερα από ένα χρόνο διακυβέρνησης, έπεσε η κυβέρνηση Πλαστήρα για να προκηρυχθούν οι εκλογές για τις 16 Νοεμβρίου 1952. Το αντιπλαστηρικό κλίμα παίρνει διαστάσεις. Οι Αμερικανοί αγοράζουν εκλογικά βιβλιάρια δημοκρατικών πολιτών. Στις κάλπες προσέρχονται να ψηφίσουν μόνο οι μισοί. Έτσι λοιπόν ο Πλαστήρας έχασε τις εκλογές.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες έκλεισε το σκηνικό του δημόσιου βίου αυτού του γίγαντα της Νεοελληνικής Ιστορίας, για να κλείσουν ύστερα από λίγο μια για πάντα και τα μάτια του Μαύρου Καβαλάρη. Ο λαός της Θεσσαλίας άλλα και ολόκληρης της Ελλάδας ας τιμήσει τη μνήμη του ρίχνοντας ένα λουλούδι στον έφιππο ανδριάντα του στην ομώνυμη πλατεία της Καρδίτσας. Ο Νικόλαος Πλαστήρας ανανέωσε την εθνική μας ταυτότητα και πέρασε θριαμβευτικά στο θρύλο, γενόμενος σύμβολο φιλοπατρίας, τιμιότητας και παλικαριάς.
* Ο Στέφανος Γ. Κούτρας είναι εκπαιδευτικός - συγγραφέας Γ. Γραμματέας της Ένωσης Λογοτεχνών - Συγγραφέων Ν. Λάρισας
Σύμβολο φιλοπατρίας, τιμιότητας, παλικαριάς
Γράφει ο Στέφανος Γ. Κούτρας *
Σαν σήμερα (Πέμπτη), έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος αγωνιστής, ο οραματιστής, ο γενναίος πολεμιστής και ο αγνός άνθρωπος Νικόλαος Πλαστήρας.
Υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιουλίου 1953 κρατώντας στην τσέπη του μόνο 53 δραχμές.
Πέθανε φτωχός, αγωνιζόμενος τον υπέρ βωμών και εστιών αγώνα, τον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σ' όλες τις φάσεις της ιστορικής του πορείας διεκδίκησε το στεφάνι της νίκης για τη δόξα της Ελλάδας και το κατέκτησε. Καβάλα στο άλογό του, αγέρωχος, άκαμπτος, άτρωτος από τα βόλια των εχθρών του, με την αετίσια του ματιά και με υψωμένο το σπαθί της γενναιότητας άνοιξε καινούργιες σελίδες δόξας για τον Ελληνισμό.
Ήρωες υπήρξαν πολλοί στην ιστορία μας, αλλά πάντοτε με κάποιο ελάττωμα ο καθένας τους. Έντιμοι και ευθείς επίσης, άλλα όχι πάντοτε με την ανάλογη ευψυχία. Πολύ σπάνια οι δύο αυτές αρετές συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο. Και όταν αυτό συμβεί, τότε αλήθεια του προσδίδουν κάτι σαν αγιότητα. Μια τέτοιου είδους αγιότητα, πιστεύω, απέπνεε ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο φαινομενικά σκληρός αυτός άντρας που έσωσε την τιμή μας στη Μικρασία. Τουλάχιστον εγώ έτσι τον έχω διατηρήσει μέσα στο μικρό Πάνθεον του Βενιζελισμού όπου μεγάλωσα: μισοπραγματικόν και μισομυθικόν πάνω στο μαύρο του άλογο, να προχωρεί ασυμβίβαστος, θεληματικός, προσηλωμένος αποκλειστικά και μόνον σ' ό,τι ζητά η πατρίδα.
Εάν έπρεπε να ευχόμαστε κάτι για τον εαυτό μας εμείς οι Έλληνες, σημερινοί και μελλοντικοί, θα ήταν να τείνουμε προς αυτή την καθαρότητα ψυχής που εκείνος την έφτασε και την κράτησε ψηλά σ' όλο το μάκρος της ζωής του, σαν ατίμητο αγαθό, σαν καθαρό χρυσάφι, αναφέρει χαρακτηριστικά ο αείμνηστος νομπελίστας λογοτέχνης Οδυσσέας Ελύτης.
Γεννήθηκε στην Καρδίτσα στις 17 Νοεμβρίου 1883.
Οι γονείς του, Χρήστος και Στυλιανή, παρά τις αντίξοες συνθήκες πέτυχαν να δώσουν καλή ανατροφή στο γιο τους.
Από μικρό παιδί έδειξε τις ηγετικές του ικανότητες και το ταλέντο του για τα πολεμικά πράγματα.
Το 1904 κατατάχθηκε ως δεκανέας στο πεζικό Σύνταγμα των Τρικάλων ενώ το 1905, ως λοχίας, έλαβε μέρος στα ανταρτικά σώματα στην περιφέρεια των Γρεβενών. Τον Οκτώβριο του 1909 εισήχθη κατόπιν εξετάσεων στο Σχολείο των Υπαξιωματικών, από το οποίο αποφοίτησε τον Ιούλιο του 1912 με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού.
Οι πόλεμοι του '12 τον βρήκαν Ανθυπολοχαγό καβάλα στο άλογό του σκορπώντας τον πανικό και τη σύγχυση στις εχθρικές τάξεις.
Τον Ιούνιο του 1913 αρχίζει ο Βουλγαρικός Πόλεμος.
Στις μάχες του Κιλκίς και του Λαχανά πηδάει στη φωτιά του πολέμου και αψηφώντας κάθε κίνδυνο τρέπει σε άτακτη φυγή τους Βουλγάρους.
Οι Βούλγαροι, αδύναμοι να αντικρούσουν την ορμητικότητα του Μαύρου Καβαλάρη, αναγκάζονται να υπογράψουν εκεχειρία.
Για τα ανδραγαθήματά του αυτά πήρε προαγωγή.
Αλλά ο Πλαστήρας και μετά τις νίκες αυτές δεν εφυσυχάζει, γιατί βλέπει μαύρα σύννεφα στον ελληνικό ορίζοντα.
Από τη μια μεριά βλέπει τους Τούρκους να σχεδιάζουν την κατάληψη των νησιών και της Θράκης και από την άλλη μεριά τους Βουλγάρους να οραματίζονται την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια που απηύθυνε στον Πρωθυπουργό Βενιζέλο: «όποιος βλέπει την πατρίδα του να καταστρέφεται και κάθεται αδρανής, είναι το ίδιο σαν να την καταστρέφει ο ίδιος με τα χέρια του». Η νίκη στο Σκρα, που ανήκει αποκλειστικά στον Πλαστήρα, αλλάζει τον ρουν του Βουλγαρικού Πολέμου. Τον Μάρτιο του 1919 με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη μετέβη στην Ουκρανία, επικεφαλής του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Σε αλλεπάλληλες μάχες κατατρόπωσε τους Μπολσεβίκους βγάζοντας από το αδιέξοδο το Σύνταγμα του Κονδύλη, τους Γάλλους και τους Λευκορώσους. Στα μέσα Μαΐου του 1919 το σώμα της Ουκρανίας διατάχτηκε να κατέβει στη Μικρά Ασία. Ο Πλαστήρας τοποθετήθηκε στη Μαγνησία όπου δημιούργησε έναν ολόκληρο πολιτισμό. Με τις φιλανθρωπικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις αιχμαλώτισε τις ψυχές του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Δίνει άλλη όψη στον πόλεμο, τον τοποθετεί σε βάση εκπολιτιστική στην υπηρεσία της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών.
Οι εκλογές του Νοέμβρη του 1920 γκρέμισαν το μεγαλείο της Ελλάδας.
Ο Πλαστήρας μένει στη θέση του Διοικητή του 5/42 ηρωικού Συντάγματος.
Πολεμάει ασταμάτητα όχι για το χαμένο όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας άλλα για να σώσει την τιμή των ελληνικών όπλων και περισσότερο να σώσει τα ελληνικά νιάτα που οραματίζονται στο πρόσωπό του τη σωτηρία και την επιστροφή τους στη Μητέρα Ελλάδα.
Πολεμάει και ταυτόχρονα επιβιβάζει τον άμαχο πληθυσμό της Μικράς Ασίας και το στρατό στα πλοία για να τους μεταφέρει σώους στην πατρίδα.
Ένα εκατομμύριο τριακόσιες χιλιάδες άμαχο πληθυσμό επιβίβασε στα πλοία.
Ο Πλαστήρας αποβιβάστηκε στη Χίο στις 2 Σεπτεμβρίου 1922 βρίσκοντας την Ελλάδα βυθισμένη στο πένθος και την καταστροφή. Την επανάσταση αυτή ο Πλαστήρας την κήρυξε στη Χίο στις 11 Σεπτεμβρίου 1922 βρίσκοντας σύμφωνο στρατό και λαό. Η επανάσταση του 1922 συνέβαλε αποφασιστικά στην ανασύνταξη του στρατού, στην αποκατάσταση των προσφύγων, στην απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και στη ρύθμιση των συνόρων. Στις 2 Ιανουαρίου 1924 ο αρχηγός της επανάστασης εμφανίστηκε ενώπιον της Συνέλευσης που συνήλθε στην Αθήνα και παρέδωσε την εξουσία. Η εθνική συνέλευση τον προήγαγε σε αντιστράτηγο και τον ανακήρυξε Άξιο της Πατρίδας. Έκτοτε ο Πλαστήρας ζούσε ως ιδιώτης πότε στην Καρδίτσα και πότε στο εξωτερικό, ικανοποιημένος ότι η επανάστασή του έβγαλε την Ελλάδα από το χάος και την οδήγησε στο δρόμο της ευημερίας και της προόδου. Η Ελλάδα όμως δεν άργησε να εκτραπεί από την πορεία της δημιουργίας που την οδήγησε η επανάσταση του ’22. Η περίοδος αυτή μέχρι το 1951 είναι γνωστή ως θυελλώδης εποχή του εμφυλίου σπαραγμού, εποχή που δεν έχει ζήσει άλλη φορά η Ελλάδα.
Ο Πλαστήρας το 1950 ίδρυσε την ΕΠΕΚ. Το 1951 σχημάτισε κυβέρνηση με αντιπρόεδρο τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Έβαλε σε εφαρμογή το μεγαλόπνοο πρόγραμμα που είχε ως βάση «Ειρήνη, Δημοκρατία, Εθνική Ανεξαρτησία Κοινωνική Δικαιοσύνη».
Προώθησε το ειρηνευτικό του πρόγραμμα με την κατάργηση των ξερονησιών. Χιλιάδες Έλληνες αποφυλακίστηκαν και επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Προχώρησε σε απαλλοτριώσεις τσιφλικιών σε μια εποχή που η Ελλάδα αμερικανοκρατούνταν και κανείς δεν τολμούσε να κάνει λόγο για τέτοιου είδους κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.
Προχώρησε με γοργούς ρυθμούς στην κατασκευή αποστραγγιστικών έργων και έργων οδοποιίας.
Αμέριστο ήταν το ενδιαφέρον του για τον τόπο όπου γεννήθηκε.
Συνέλαβε το σχέδιο για την κατασκευή του φράγματος Ταυρωπού.
Επιτάχυνε τις διαδικασίες για την υδροηλεκτρική αξιοποίηση του ποταμού Μέγδοβα. Έτσι λοιπόν άρχισαν οι εργασίες για τη δημιουργία του υδροηλεκτρικού εργοστασίου για να μεταβληθεί λίγο αργότερα η άλλοτε άγονη έκταση της περιοχής σε Γη της Επαγγελίας.
Ο Πλαστήρας με τη ρωμαλέα φιλολαϊκή πολιτική του άρχισε να γίνεται πόλος έλξης των μικρών κοινωνικών τάξεων και να ενοχλεί πολλούς. Ως Πρωθυπουργός της περιόδου 1951 - ’52 χάραξε μια ελληνοπρεπή και ακηδεμόνευτη πολιτική. Συγκρούεται με τους Αμερικανούς, γι' αυτό ο Πιουριφόι δραστηριοποιήθηκε για να απαλλαγεί από τον Πλαστήρα. Ο Αμερικανός εκμεταλλεύτηκε την ασθένεια του Αρχηγού και πέτυχε με τη βοήθεια του παλατιού να εκτελέσει τον λαϊκό αγωνιστή Νίκο Μπελογιάννη. Έτσι, ύστερα από ένα χρόνο διακυβέρνησης, έπεσε η κυβέρνηση Πλαστήρα για να προκηρυχθούν οι εκλογές για τις 16 Νοεμβρίου 1952. Το αντιπλαστηρικό κλίμα παίρνει διαστάσεις. Οι Αμερικανοί αγοράζουν εκλογικά βιβλιάρια δημοκρατικών πολιτών. Στις κάλπες προσέρχονται να ψηφίσουν μόνο οι μισοί. Έτσι λοιπόν ο Πλαστήρας έχασε τις εκλογές.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες έκλεισε το σκηνικό του δημόσιου βίου αυτού του γίγαντα της Νεοελληνικής Ιστορίας, για να κλείσουν ύστερα από λίγο μια για πάντα και τα μάτια του Μαύρου Καβαλάρη. Ο λαός της Θεσσαλίας άλλα και ολόκληρης της Ελλάδας ας τιμήσει τη μνήμη του ρίχνοντας ένα λουλούδι στον έφιππο ανδριάντα του στην ομώνυμη πλατεία της Καρδίτσας. Ο Νικόλαος Πλαστήρας ανανέωσε την εθνική μας ταυτότητα και πέρασε θριαμβευτικά στο θρύλο, γενόμενος σύμβολο φιλοπατρίας, τιμιότητας και παλικαριάς.
* Ο Στέφανος Γ. Κούτρας είναι εκπαιδευτικός - συγγραφέας Γ. Γραμματέας της Ένωσης Λογοτεχνών - Συγγραφέων Ν. Λάρισας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου